W pracy przedstawiony został opis budowy nowego modelu kształtowania wiejskich układów gruntowych, wykorzystującego elementy powierzchniowe wydzielane w działkach objętych scaleniem. Wraz z charakterystyką budowy oraz zastosowaniem takiego modelu przedstawiono wyniki przeprowadzonej optymalizacji odległości do gruntów ornych w poszczególnych gospodarstwach we wsi Wojków. Uzyskane w tym procesie dane porównano z wynikami uzyskanymi na podstawie poprzedniej metody optymalizacji, wykorzystującej podział kompleksów na paski elementarne.

Artykuł zawiera wyniki badań rozłogu działek we wsi Filipowice, których właściciele zamieszkują poza obszarem tej wsi. Podstawowym elementem powierzchniowym, przyjętym do badań, były ciągłe części działek ewidencyjnych, objęte odrębną formą użytkowania. Do wykonania badań zastosowano specjalistyczne programy komputerowe, które wykorzystują dane z numerycznej mapy ewidencyjnej i części opisowej operatu ewidencji gruntów i budynków prowadzonej w systemie cyfrowym. Szczegółowymi badaniami objętych zostało 7 podstawowych cech rozłogu działek. Badania objęły analizę istniejącej struktury użytkowania gruntów różniczan oraz ocenę położenia i ukształtowania tych gruntów w badanej wsi. Wielkości uzyskanych parametrów poddano ocenie w zakresie ich poprawności, co pozwoliło na wskazanie wad w istniejącym układzie gruntowym i określenie kierunków jego poprawy.

W krajach Unii Europejskiej – w celu pogodzenia funkcji produkcyjnej, środowiskowej oraz działań nakierowanych na dywersyfikacje produkcji rolniczej wprowadzono nową koncepcję europejskiego modelu rolnictwa – Agenda 2000. Polega ona na: modernizacji i zmianie struktur gospodarstw rolnych w celu podniesienia ich dochodowości, ochronie i zachowaniu walorów przyrodniczo-krajobrazowych oraz rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej wsi. Narzędziem realizacji wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich są między innymi prace scaleniowe gruntów. W Polsce zabieg scalenia gruntów definiowany jest przez ustawę o scalaniu i wymianie gruntów z 26 marca 1982 r. oraz Polską Normę PN-R-04151:1997. Dokumentem mówiącym o przekształceniach polskiej wsi jest opracowana przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (dalej: MRiRW) „Strategia rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007–2013”. Wskazuje ona na rozwój ekonomiczny podnoszący atrakcyjność obszarów wiejskich oraz na zrównoważenie tego rozwoju, z uwzględnieniem zasad zachowania równowagi środowiska naturalnego, dziedzictwa kulturowego, a także zagospodarowania gruntów marginalnych. W opracowaniu została dokonana na przykładzie obrębu Klimki gmina Łuków analiza projektu scalenia gruntów, pod kątem realizacji wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, szczególnie w zakresie aspektów związanych z ochroną środowiska. Omówiono poprawę systemu melioracji pól uprawnych oraz realizację stref buforowych, zadrzewień i granicy rolno-leśnej. W krajach Unii Europejskiej model rolnictwa uwzględnia konieczność wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Przyczynia się do możliwości ochrony środowiska, kształtowania krajobrazu rolniczego oraz zapewnia alternatywne źródła dochodu. W Polsce regulacje prawne i założenia formalne dają możliwości realizacji idei wielofunkcyjnego rozwoju, jednak nie wszystkie elementy są rozwiązane w sposób wystarczający, szczególnie w pracach scaleniowych.