W pracy analizowano trendy zmian maksymalnych i minimalnych przepływów rocznych w latach 1984–2000 w dwóch zlewniach różniących się sposobem użytkowania: leśnej – zlewni rzeki Czartusowej po profil „Szklarnia” i rolniczej – zlewni rzeki Branwi po profil „Flisy”. Przepływy maksymalne (WQ), niezależnie od charakteru zlewni, wykazywały tendencję wzrostową, natomiast przepływy minimalne (NQ) –tendencję malejącą w zlewni leśnej pozbawionej źródeł i wzrostową w zlewni użytkowanej rolniczo, zasilanej wodami ze źródeł. Stwierdzono, że w zlewni rolniczej niżówki trwają dłużej, zwłaszcza w półroczu letnim, ale występują z mniejszą częstotliwością niż w zlewni leśnej. Wezbrania częściej pojawiają się w zlewni rolniczej i, podobnie jak w zlewni leśnej, jest ich dwa razy więcej w półroczu zimowym niż w letnim.
W okresie pięciu lat badano wskaźniki jakości wody opadowej i wody odpływającej z rolniczej mikrozlewni na przedgórzu Beskidu Małego. Wielkość opadów i odpływów mierzono codziennie, a próbki wody do analizy pobierano średnio co tydzień. Większość spośród jedenastu badanych wskaźników jakości wody odpływającej osiągała wartości zdecydowanie wyższe od analogicznych wskaźników wody opadowej. Średnie stężenie składników w wodzie opadowej w okresie pozawegetacyjnym było nieco większe niż w okresie wegetacyjnym, natomiast w wodzie odpływającej było w obu okresach podobne lub mniej zróżnicowane. Średnie roczne ładunki składników odprowadzanych z odpływem były większe od deponowanych z opadami, z wyjątkiem N-NH4 i PO43-, które cechowała prawidłowość odwrotna. W okresie wegetacyjnym zarówno ładunki wnoszone z opadami, jak i odprowadzane z odpływem były większe niż w okresie pozawegetacyjnym.
Wyniki badań wykonanych w latach 2003–2004 posłużyły do przeprowadzenia ekomorfologicznej waloryzacji Kanału Elżbiety położonego na Pojezierzu Olsztyńskim. Kanał podzielono na pięć odcinków. Oceny dokonano na podstawie siedmiu parametrów: morfologii koryta, hydrauliki cieku, fizykochemicznych właściwości wody, cech zadrzewienia skarp koryta cieku, cech roślinności wodnej i roślinności skarp, cech strefy przybrzeżnej oraz sposobu użytkowania doliny cieku. Wyniki badań wskazują, że w miarę zbliżania się do ujścia naturalność wód kanału maleje. Średnia ocena całego kanału wyniosła 2,86, co pozwoliło zaliczyć go do III kategorii naturalności obejmującej cieki ekologicznie i krajobrazowo średnio wartościowe, odcinkami uregulowane. Pod względem walorów ekologiczno-morfologicznych ciek wyraźnie dzieli się na dwie części. Najwartościowsze odcinki leżą powyżej wsi Kaplityny, a poniżej niej aż do ujścia do jeziora Wadąg jakość ekomorfologiczna cieku jest niższa. Obecność coraz liczniejszych osiedli mieszkaniowych w bliskim sąsiedztwie kanału wpłynęła niekorzystnie na ukształtowanie strefy przybrzeżnej, roślinność wodną i roślinność skarp oraz na morfologię koryta cieku i jakość wody.
Stan powietrza atmosferycznego w siedemnastu miejscowościach województwa łódzkiego analizowano z użyciem nowego wskaźnika jakości powietrza (Wjp). Do obliczeń wykorzystano wyniki pomiarów prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w latach 1995–2000. Opracowując wskaźnik, wzięto pod uwagę zawartość w powietrzu dwutlenku siarki, dwutlenku azotu oraz pyłu zawieszonego. Dla każdej miejscowości obliczono bezwymiarowe współczynniki stężenia każdej z tych substancji w powietrzu, a po ich zsumowaniu otrzymano wartość wskaźnika Wjp dla tej miejscowości. Na podstawie wartości Wjp podzielono miejscowości na trzy klasy różniące się narażeniem na zanieczyszczenie powietrza substancjami uwzględnionymi w analizie. Według tej klasyfikacji miejscowościami o największym zanieczyszczeniu powietrza są w województwie łódzkim miasta duże i średnie, w kolejności Opoczno (3 klasa) oraz Łask, Tomaszów Mazowiecki, Sieradz i Kutno (2 klasa).
KSZTAŁTOWANIE SIĘ STĘŻENIA DWUTLENKU SIARKI NA TERENACH ZRÓŻNICOWANYCH POD WZGLĘDEM RODZAJU EMISJI SO2 NA PRZYKŁADZIE STACJI WARSZAWA URSYNÓW I BELSK DUŻY
Autor
Małgorzata Kleniewska
Strony
59–70
Słowa kluczowe
dwutlenek siarki, stężenie, elementy meteorologiczne
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Na potrzeby prognostyczne badano zależności między stężeniem dwutlenku siarki w powietrzu atmosferycznym a podstawowymi elementami meteorologicznymi, takimi jak temperatura i wilgotność względna powietrza, kierunek i prędkość wiatru oraz wysokość opadów atmosferycznych. Wykorzystano materiał pomiarowy z leżącej na peryferiach Warszawy, w południowej dzielnicy Ursynów, stacji monitoringu atmosfery Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego i zlokalizowanej w Belsku Dużym na terenie rolniczym stacji Obserwatorium Geofizycznego Polskiej Akademii Nauk. Badaniami objęto okres od października 1997 do grudnia 2002 r. W pracy przedstawiono najważniejsze charakterystyki statystyczne stężenia dwutlenku siarki, średnie wartości stężenia tego związku w zależności od kierunku wiatru, jego prędkości i temperatury powietrza oraz współczynniki korelacji i równania regresji opisujące związek między stężeniem SO2 a elementami meteorologicznymi. Jako zmienne niezależne w równaniach najczęściej występują prędkość wiatru, temperatura powietrza i wilgotność względna powietrza. Badane zależności kształtują się inaczej w dzielnicy Warszawy, a inaczej na terenie rolniczym. W przypadku Belska współczynniki korelacji między stężeniem SO2 a parametrami meteorologicznymi dla poszczególnych kierunków wiatru są zbliżone (wynoszą od 0,41 do 0,60), natomiast w przypadku Ursynowa wykazują większe zróżnicowanie (mieszczą się w zakresie od 0,50 do 0,81).
Badania przeprowadzone w XV-wiecznym drewnianym kościele w Dębnie Podhalańskim miały na celu rozpoznanie zagrożeń, jakie może stwarzać zmienność mikroklimatu wnętrza obiektu kształtująca się pod wpływem klimatycznych czynników zewnętrznych. W ciągu trzech lat mierzono temperaturę i wilgotność względną powietrza wewnątrz i na zewnątrz kościoła, a na tej podstawie określono okresy szczególnie niekorzystne dla zabytku i jego wnętrza. Oceniono wpływ zwiedzających oraz uczestników nabożeństw na mikroklimat wnętrza kościoła, a także wskazano środki zapobiegawcze w formie wskazań praktycznych. Wszystkie pomiary wykonano z użyciem elektronicznych rejestratorów temperatury i wilgotności względnej powietrza. Stwierdzono dużą zależność mikroklimatu wnętrza od czynników zewnętrznych. Odnotowano występowanie silnych i długotrwałych zmian wilgotności powietrza wewnątrz kościoła, mających szkodliwy wpływ na polichromię. Duża wilgotność powietrza sprzyjała rozwojowi grzybów, bakterii i pleśni atakujących drewno.
W pracy omówiono sposób wykonania i przedstawiono wyniki ilościowej analizy chemicznej próbek osadów dennych oraz oznaczania ich składu fazowego, składu ziarnowego i zawartości części organicznych. Osady pochodziły ze stawu rybnego położonego w okolicach Krakowa. Badania były prowadzone z użyciem metod tradycyjnych oraz nowoczesnych technik analizy instrumentalnej, takich jak termograwimetria, spektrometria masowa, elektronowa mikroskopia skaningowa, dyfraktometria rentgenowska i analiza składu ziarnowego. Zaproponowano metodę obliczania zawartości kwarcu na podstawie analizy efektu cieplnego zachodzącego podczas ogrzewania próbki. Stwierdzono, że wykorzystanie różnych metod analizy instrumentalnej pozwala w dużej mierze wyeliminować wpływ eksperymentatora na otrzymywane wyniki, umożliwiając tym samym uzyskiwanie obiektywnych danych.
OKREŚLENIE MODELU REOLOGICZNEGO WYBRANYCH OSADÓW ŚCIEKOWYCH
Autor
Jan Kempiński, Beata Malczewska
Strony
99–107
Słowa kluczowe
osad ściekowy, reologia, pseudokrzywa płynięcia, model reologiczny, parametry reologiczne
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Badania laboratoryjne z użyciem wiskozymetru rotacyjnego z obrotowym cylindrem wewnętrznym miały na celu określenie cech reologicznych osadów ściekowych pochodzących z typowych mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków komunalnych oraz wybór modelu opisującego zachowanie się osadów. Koncentracja wagowa części stałych osadów mieściła się w przedziale 2,21–6,56%. Aproksymację rzeczywistych krzywych płynięcia, określonych na podstawie pseudokrzywych płynięcia otrzymanych eksperymentalnie, przeprowadzono zgodnie z metodyką Kriegera, Marona, Elroda i Šveca. Do opisu cech reologicznych wybrano trójparametrowy uogólniony model reologiczny Herschela-Bulkleya. Określono zależność parametrów modelu reologicznego (τ0, k, n) od koncentracji wagowej (Cs) oraz obliczono wartość koncentracji granicznej (Cs,gr) dla badanych osadów – wyniosła ona 0,75%. Wyniki badań umożliwiają wymiarowanie instalacji pompowo-rurowych przepompowujących osad czynny w ciągu technologicznym oczyszczalni ścieków.
ZASTOSOWANIE PRZESTRZENNEGO GENERATORA DANYCH METEOROLOGICZNYCH DO SZACOWANIA ZASOBÓW WODNYCH GLEBY LEKKIEJ DLA SCENARIUSZA ZMIANY KLIMATU GISS
Autor
Sławomir Iwański
Strony
109–117
Słowa kluczowe
zasoby wodne gleby, przestrzenny generator danych meteorologicznych, scenariusz zmian klimatu, modelowanie matematyczne
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W pracy podjęto próbę oceny wpływu spodziewanych zmian klimatu na zasoby wodne gleby lekkiej w początkowym okresie wegetacji roślin, niezmiernie ważnym dla ich dalszego rozwoju. Zastosowanie przestrzennego generatora danych meteorologicznych wraz ze scenariuszem zmian klimatu GISS 2050 stworzyło możliwość szerszego spojrzenia na kształtowanie się przyszłych zasobów wodnych gleby i określenia ich dla regionu południowo-zachodniej Polski. Oszacowane wartości średnie oraz odchylenia standardowe zapasów wody w glebie, przewidywanych na rok 2050 dla terenu, na którym znajdują się stacje meteorologiczne Wrocław-Strachowice, Leszno-Strzyżewice i Zielona Góra, porównano z wartościami obecnymi, wskazując długookresowe tendencje zmian tych zapasów.
Na podstawie ścisłych doświadczeń polowych przeprowadzonych w latach 2002–2004 na lekkiej glebie w rejonie Wrocławia określono wpływ deszczowania i nawożenia zróżnicowanymi dawkami azotu na wielkość i strukturę plonu ziarna jęczmienia browarnego odmiany Scarlett. Stwierdzono, że największy wpływ na plon tej rośliny miały warunki pogodowe – spowodowane przez nie różnice między plonami w poszczególnych latach sięgały nawet ok. 18,6 dt · ha-1 (55%). Średni w trzyleciu przyrost plonu pod wpływem deszczowania wynosił 3,6 dt · ha-1 (8,6%). Deszczowanie przyczyniało się także do zwiększenia obsady kłosów na 1 m 2 oraz masy ziarna z jednego kłosa. Wraz ze wzrostem dawki azotu zwiększały się plony ziarna, a różnica przy skrajnych dawkach nawożenia wynosiła 6,9 dt · ha-1 (16,4%). Najwięcej kłosów na 1 m2 odnotowano w przypadku nawożenia dawką 93 kg N · ha-1, a największą masę 1000 ziarn i masę ziarna z jednego kłosa – dawką 68 kg N · ha-1.