Pszenżyto do niedawna było uważane za gatunek mało podatny na choroby. Wyniki badań wskazują jednak, że jest coraz częściej porażane przez choroby podstawy źdźbła, liści i kłosów, a straty spowodowane występowaniem chorób mogą sięgać 1/3 volumenu plonu. Celem badań było określenie występowania chorób liści i kłosów pszenżyta ozimego chronionego fungicydami, w warunkach zróżnicowanej dawki nawożenia azotem. Materiałem badawczym były rośliny pszenżyta ozimego odmiany Gniewko, pozyskane z trzyletniego (2009-2011) doświadczenia polowego zlokalizowa- nego w Zakładzie Produkcyjno-Doświadczalnym w Bałcynach k. Ostródy. Czynnikiem pierwszego rzędu było nawożenie azotem (kg·ha^-1): 30, 60, 90, 120, 150. Czynnik drugiego rzędu stanowił poziom ochrony przed chorobami grzybowymi: zaprawa nasienna, zaprawa nasienna i jeden zabieg nalistny oraz zaprawa nasienna i dwa zabiegi nalistne. Warunki pogodowe w latach badań w istotny sposób różnicowały nasilenie objawów chorób. Nawożenie azotem tylko w drugim roku badań istotnie oddziaływało na zdrowotność roślin pszenżyta ozimego, powodując obniżenie porażenia liści flagowych przez rynchosporiozę liści. Natomiast w przypadku septoriozy plew odnotowano wzrost porażenia pod wpływem rosnących dawek azotu. Użyte fungicydy skutecznie hamowały rozwój patogenów liści flagowych i podflagowych (septorioza liści, rdza brunatna, mączniak prawdziwy) oraz kłosów (septorioza plew i mączniak prawdziwy). Istotne ograniczanie nasilenia chorób grzybowych odnotowano dopiero po zastosowaniu dwóch zabiegów nalistnych.

Ekonomiczna analiza zastosowanego systemu rolniczego uwarunkowana jest czynnikami agrotechnicznymi i środowiskowymi. Celem badań było porównanie opłacalności uprawy kozieradki pospolitej w warunkach zróżnicowanej agrotechniki północno-wschodniej Europy. Wykazano, że czynnikami warunkującymi opłacalność produkcji tego gatunku były koszty zabiegów agrotechnicznych. Najkorzystniejszą pod względem opłacalności okazała się technologia z optymalnym terminem siewu (B1 – opóźnionym o 10 dni w porównaniu z kontrolą) i mechaniczną regulacją zachwaszczenia (D0). Wartość produkcji kształtowała się na poziomie 1641,0 USD. Wskaźniki efektywności energetycznej wynosiły od 0,53 do 0,60. Najkorzystniejsza była technologia B0 – wczesny termin siewu, D1 – chemiczna ochrona roślin, a poniesione nakłady energii na tę technologię wynosiły 9814,3 MJ·ha^-1.

Doświadczenie wazonowe przeprowadzono w 2013 roku w hali wegetacyjnej IUNG-PIB w Puławach. Celem badań była ocena wpływu niedoboru wody w glebie na plonowanie, wielkość powierzchni liściowej oraz wskaźniki fluorescencji chlorofilu u wybranych traw pastewnych. Dziewięć odmian traw należących do pięciu gatunków (Lolium perenne, Lolium multiflorum, Festuca pratensis, Festuca arundinacea i Festulolium braunii) testowano w optymalnych warunkach wilgotnościowych (70% ppw) i podczas krótkotrwałego stresu suszy (40% ppw). Badania wykazały, że wskaźniki fluorescencji chlorofilu: maksymalna wydajność kwantowa fotosystemu II (Fv/Fm) i wskaźnik witalności (PI), a także plon suchej masy i całkowita powierzchnia liściowa wszystkich badanych traw były istotnie niższe w warunkach stresu suszy niż przy optymalnym uwilgotnieniu gleby. Największy spadek plonu suchej masy zanotowano: w pierwszym odroście u F. arundunacea odm. Barolex, w drugim – u L. perenne odm. Melluck i Meltador, zaś w trzecim – u F. braunii odm. Felopa. Mieszaniec F. braunii charakteryzował się największą redukcją plonu suchej masy oraz najniższą wartością wskaźnika PI w pierwszym i drugim odroście. Na podstawie średniej straty plonów w warunkach stresu badane gatunki traw uszeregowano pod względem odporności na krótkotrwałą suszę w następującej kolejności: F. pratensis > F. braunii – L. multiflorum > F. arundinacea > L. perenne. Stwierdzono istotną zależność pomiędzy plonem suchej masy i powierzchnią liściową oraz pomiędzy plonem a wskaźnikami fluorescencji chlorofilu.

Plon i skład chemiczny bulw ziemniaka jest istotnie różnicowany przez nawożenie wsiewkami międzyplonowymi i system produkcji. W pracy przedstawiono wyniki badań z lat 2007-2010, mające na celu porównanie plonowania i jakości bulw ziemniaka jadalnego nawożonego wsiewkami międzyplonowymi w integrowanym i eko- logicznym systemie produkcji. W doświadczeniu badano dwa czynniki: I – nawożenie wsiewką międzyplonową: obiekt kontrolny (bez nawożenia wsiewką międzyplonową), obornik, wsiewka – biomasa przyorana jesienią (seradela, życica westerwoldzka), wsie- wka – biomasa pozostawiona do wiosny w formie mulczu (seradela, życica wester- woldzka); II – system produkcji: integrowany, ekologiczny. Wsiewki międzyplonowe wsiewano w pszenżyto jare uprawiane na ziarno. W pierwszym roku po zastosowaniu wsiewek międzyplonowych uprawiano ziemniaki jadalne. Podczas zbioru bulw ziemniaka określono plon ogólny i handlowy. W pobranych próbach bulw oznaczono zawartość: skrobi, witaminy C i białka właściwego. Istotnie największe plony bulw ziemniaka otrzy- mano z obiektu nawożonego seradelą w formie mulczu. Większe plony bulw ziemniaka otrzymano w integrowanym niż w ekologicznym systemie produkcji. Zawartość witaminy C w bulwach ziemniaka była istotnie różnicowana przez nawożenie wsiewką między- plonową, system produkcji i ich współdziałanie. Istotnie najwyższą zawartość białka właściwego odnotowano w bulwach ziemniaka nawożonego seradelą zarówno przyoraną jesienią, jak i pozostawioną do wiosny w formie mulczu. System produkcji różnicował plon i skład chemiczny bulw ziemniaka. Najwyższą zawartością skrobi charakteryzowały się bulwy ziemniaka nawożone życicą westerwoldzką pozostawioną do wiosny w formie mulczu, witaminy C – bulwy ziemniaka nawożone wsiewkami międzyplonowymi pozo- stawionymi do wiosny w formie mulczu, a białka właściwego – bulwy ziemniaka nawo- żone seradelą zarówno przyoraną jesienią, jak i pozostawioną do wiosny w formie mul- czu. Nawożenie seradelą, zarówno przyoraną jesienią, jak i pozostawioną do wiosny w formie mulczu, w pełni zastępuje obornik w integrowanym systemie produkcji ziemniaka.

Badania zróżnicowania i stanu zachowania zmiennowilgotnych łąk trzęśli- cowych jako istotnie zagrożonych siedlisk przyrodniczych są bardzo ważne w kontekście ochrony przyrody w skali Europy. Zebrane dane podstawowe dla przykładowych obiektów chronionych na Wyżynie Śląskiej, których głównym przedmiotem ochrony jest wymienione siedlisko przyrodnicze, dają podstawę do kontynuowania monitoringu i wysnuwania wniosków dotyczących ich ochrony. Było to głównym celem podjętych badań. Na analizowanych obszarach odnotowano występowanie płatów zespołu Galio veri-Molinietum i Selino carvifoliae-Molinietum caeruleae ze związku Molinion caeruleae. Do najważniejszych walorów florystycznych tych obszarów należy obecność 5 gatunków roślin objętych ochroną ścisłą o znacznej liczebności oraz występowanie Laserpitium prutenicum, uznanego za krytycznie zagrożony na terenie województwa śląskiego. Zbiorowiska na terenie projektowanego obszaru Natura 2000 „Łąki w Jawo- rznie” zagrożone są przede wszystkim przez procesy naturalne (sukcesja roślinności), natomiast na obszarze „Łąki w Sławkowie” – przez działania człowieka związane z melioracją i zabudową oraz dewastację terenu przez pojazdy terenowe. Podkreślono znaczenie proponowanych do ochrony obszarów dla zachowania cennych układów fitocenotycznych, szczególnie w aspekcie ich lokalizacji na terenach miejskich.

Celem badań było określenie wpływu odmiany i nawożenia mineralnego, uwzględniającego stosowanie popiołu ze słomy pszenicy, na produkcję biomasy pszenicy ozimej. Oceniono także zmiany pH oraz zawartości przyswajalnych dla roślin form makro- i mikroelementów w glebie płowej typowej (Luvisols) po trzech latach stosowania zróżnicowanych dawek popiołu ze słomy pszenicy. Badania przeprowadzono w latach 2010-2012 w Stacji Badawczej w Mochełku (53°13’ N; 17°51’ E). Wykonano trójczyn- nikowe doświadczenie mikropoletkowe, w którym oceniano współzależne oddziaływanie zróżnicowanego nawożenia azotowo-fosforowego NP (g·m^-2): 8 + 1.31; 8 + 2.62; 16 + 1.31; 16 + 2.62 i stosowania popiołu ze słomy pszenicy ozimej (g·m^-2): 0; 25; 50; 75; 100 na produkcję biomasy dwóch odmian pszenicy ozimej (Muszelka, Batuta). Użyty w doświadczeniu popiół ze słomy pszenicy ozimej charakteryzował się odczynem alkalicznym (pH w KCl o stężeniu 1mol·dm^-3 – 9.8). Ogólna zawartość pierwiastków w g·kg^-1 wynosiła: P – 5.8; K – 75.0; Mg – 5.3; Ca – 64.9 oraz w mg·kg^-1: Cu – 25.6; Mn – 607; Zn – 64.9; Fe – 3158. Wyższe plony ziarna, a mniejsze słomy uzyskano z odmiany Muszelka w porównaniu z odmianą Batuta. Oceniane odmiany nie różniły się natomiast znacząco pod względem wytworzonej biomasy resztek pozbiorowych, a więc w wa- runkach zbioru słomy na cele nierolnicze miały podobną wartość jako potencjalne źródło glebowej materii organicznej. Zwiększone nawożenie azotem i popiołem ze słomy pszenicy sprzyjało produkcji biomasy nadziemnej obu odmian pszenicy ozimej, nie powodując zwiększenia masy resztek pożniwnych. Trzykrotne zastosowanie w zmiano- waniu popiołu ze słomy w dawce do 100 g·m^-2 nie zwiększyło istotnie zasobności gleby, ale pozwoliło utrzymać bez większych zmian jej odczyn oraz zawartość przyswajalnych dla roślin makro i mikroelementów.

Celem badań opartych na wynikach doświadczenia polowego było porównanie działania dwóch nawozów azotowych tradycyjnego, czyli saletry amonowej i SULFAMO 30 N Pro. Analizie poddano wpływ tych nawozów na skład chemiczny ziarna pszenżyta odmiany Nagano. Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach 2013-2014 w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym w Lipniku (53º42' N; 14º97' S). Materiał do analizy stanowiło ziarno pszenżyta jarego (xTriticosecale Wittm. A. Camus ex), odmiany Nagano. Nawożenie zarówno saletrą amonową, jak i SULFAMO 30 N Pro nie spowodo- wało zmian zawartości w ziarnie pszenżyta jarego odmiany Nagano analizowanych makro- i mikroskładników, tj. azotu, fosforu, potasu, wapnia, magnezu, cynku i miedzi. Zastosowanie nawożenia azotowego w najwyższej dawce (120 kg N·ha^-1) wpłynęło na istotny wzrost zawartości azotu i żelaza w ziarnie pszenżyta jarego. Podsumowując wyniki uzyskane w doświadczeniu, należy podkreślić dużą stabilność odnośnie zawartości makro- i mikroskładników w ziarnie pszenżyta jarego odmiany Nagano.

W sezonie wegetacyjnym 2014 r. w trzech miejscowościach położonych w zachodniej części Polski badano plonowanie i skład chemiczny soi odmiany Merlin. Wysiewano nasiona zaprawione szczepionką Hi Stick Soybean^TM, firmy Saatbau^® w systemie Fix Fertig, w obsadzie 70 szt. kiełkujących nasion na 1 m². Warunki agro- klimatyczne w czasie wegetacji soi w poszczególnych miejscowościach były silnie zróżnicowane, głównie ilość i rozkład opadów. W fazie kwitnienia (BBCH 69) najwyższą masę miały rośliny soi w miejscowości Grodziec Śląski. W dalszych fazach rozwojowych najwyższą masę części wegetatywnych i generatywnych (nasion i strączyn) miały rośliny w miejscowości Kołbacz. W tej miejscowości w fazach dojrzałości zielonej (BBCH 79) i pełnej (BBCH 89) łan soi uzyskał biomasę ok. 5 Mg·ha^-1. Zróżnicowany potencjał produkcyjny soi był determinowany wysokością roślin, która decydowała o masie poje- dynczej rośliny. Wyższe rośliny miały większą liczbę strąków i nasion. Współzależność pomiędzy długością strąka a jego masą w fazie dojrzałości pełnej była umiarkowana (R² = 0,52). Skład chemiczny nasion soi wykazywał istotne zróżnicowanie pomiędzy miejscowościami. Wyższą zawartość białka ogółem zawierały nasiona z miejscowości Grodziec Śląski. Plon nasion soi był zależny od warunków agroklimatycznych i wynosił w miejscowościach: Kołbacz, Pawłowice, Grodziec Śląski odpowiednio: 2.65, 1.55, 2.55 Mg·ha^-1. Najniższy poziom plonowania soi w Pawłowicach (środkowa części Polski) wynikał z wystąpienia stresu zatopienia we wczesnych fazach rozwojowych i długotrwałej (czerwiec – sierpień) suszy w okresie lata.

Biomasa lucerny siewnej zbieranej w fazie pąkowania lub początku kwitnienia stanowi paszę objętościową o wysokiej zawartości białka. Rzadziej roślina ta zbierana jest w fazie pełnej dojrzałości na nasiona. W uprawie lucerny często nie stosuje się nawożenia azotem, ponieważ żyje ona w symbiozie z bakteriami brodawkowymi redukującymi azot atmosferyczny do form amonowych dostępnych dla roślin. W pracy przedstawiono wyniki badań z doświadczenia wazonowego, w którym określono wpływ fazy rozwojowej lucerny siewnej na dynamikę pobierania azotu z atmosfery, z nawozu mineralnego i z gleby. Badaną roślinę zbierano w fazie początku i pełni kwitnienia oraz po uzyskaniu pełnej dojrzałości. W nawożeniu rośliny testowej zastosowano siarczan amonu wzbogacony w izotop ¹⁵N i wykorzystano metodę izotopowego rozcieńczenia do oceny dynamiki pobierania azotu. Rośliną kontrolną był jęczmień jary. W kolejnych fazach rozwojowych odnotowano systematyczny przyrost suchej masy lucerny siewnej. W fazie początku i pełni kwitnienia lucerny udział korzeni, łodyg i liści w masie całej rośliny był zbliżony, natomiast w fazie pełnej dojrzałości największy udział w plonie suchej masy miały korzenie (44%), a najmniejszy nasiona (4%) i strączyny (5%). Średnia zawartość azotu w całej suchej masie badanego gatunku była zbliżona w kolejnych terminach zbioru. W fazie początku i pełni kwitnienia największą ilość azotu lucerna zgromadziła w liściach, natomiast po uzyskaniu pełnej dojrzałości w liściach i korzeniach. Głównym źródłem azotu dla badanej rośliny w kolejnych fazach rozwojowych była atmosfera. Azot biologicznie zredukowany przez lucernę zbieraną w fazie początku i pełni kwitnienia stanowił odpowiednio 83,8 i 86,1%, a w fazie pełnej dojrzałości 94,9% całkowitego pobrania tego makroelementu. Pozostała, niewielka ilość azotu była pobrana z nawozu mineralnego i z gleby. W fazie początku i pełni kwitnienia lucerny udział azotu pobranego z nawozu nie przekraczał 10%, a z gleby maksymalnie wyniósł 7%. W fazie pełnej dojrzałości do zbioru na nasiona udział azotu pobranego z nawozu i gleby wynosił odpowiednio 2,4 oraz 2,7%.