OCENA WYTRZYMAŁOŚCI CUPRESSUS SEMPERVIRENS L. NA PODSTAWIE ZAWARTOŚCI WĘGLOWODANÓW I BARWNIKÓW W LIŚCIACH
Autor
Maryam I.S. Alkurdi, Jan Supuka
Strony
3–16
Słowa kluczowe
liście Cupressus sempervirens L., barwniki roślinne, cukier, zawartość skrobi
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Doświadczenie przeprowadzono w latach 2011–2014 w Ogrodzie Botanicznym Słowackiego Uniwersytetu Rolniczego w Nitrze, Republika Słowacka. Rośliny gatunku Cupressus sempervirens L. zostały posadzone na dwa sposoby, część roślin wysadzono bezpośrednio do gleby i pozostawiono na zewnątrz na okres zimy, a drugą część roślin posadzono do doniczek i chroniono w czasie zimy, gdyż zostały przeniesione do szklarni na okres od końca listopada do końca marca. Próbkę młodych liści jednorocznych pobrano w końcu stycznia, kiedy temperatura w ciągu nocy wynosiła –7°C, a o 9.00 rano wyniosła –3°C. Wyniki badań pokazały, że istnieją istotne różnice pomiędzy roślinami posadzonymi na zewnątrz a roślinami chronionymi w okresie zimy, biorąc pod uwagę wszystkie badane właściwości. Rośliny posadzone do gruntu charakteryzował najwyższy poziom chlorofilu oraz całkowitej zawartości cukru w porównaniu z roślinami umieszczonymi w doniczkach, które przebywały w szklarni, gdzie temperatura wynosiła średnio 8°C. Istnieje odwrotny stosunek pomiędzy chlorofilem a, całkowitym cukrem i skrobią. W badaniu określono również odwrotny stosunek między cukrem całkowitym a zawartością skrobi w liściach. Stwierdzono także odwrotny stosunek między chlorofilem a a chlorofilem b, gdyż wzrost chlorofilu a prowadzi do obniżenia zawartości chlorofilu b.
Stanisław Bacior, Wiesław Nawrocki, Zbigniew Piasek
Strony
17–24
Słowa kluczowe
budowa autostrady, georadar, wzmocnienie pasa drogowego
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W pracy podjęto próbę zastosowania georadaru do badań nasypów drogowych dla wybranego fragmentu autostrady A4 w rejonie Łańcuta. Celem wzmocnienia słabonośnego podłoża gruntowego pod autostradą zastosowano warstwy zagęszczonego tłucznia, określanego w normach branżowych jako „materac”. Projekt budowlany obejmował założenia techniczne dotyczące położenie 50-centymetrowej warstwy podbudowy z tłucznia. Na etapie terenowej realizacji projektu, tłuczeń był wgniatany w grunt rodzimy. W konsekwencji niekorzystne warunki geotechniczne spowodowały zwiększone jego zużycie o około 30%, co spowodowało wzrost kosztów budowy fragmentu autostrady. Na materacu z tłucznia ułożono warstwę nasypu o miąższości od 1,0 do 3,0 m. Weryfikacja zwiększonych kosztów budowy wymagała inwentaryzacji wybranych zakresów powierzchniowych „materaca”. Prezentowane w pracy badania dotyczą określenia parametrów podłoża gruntowego pozwalających na pomiary konstrukcji nasypów drogowych z zastosowaniem aparatury georadarowej. Prace badawcze wykonano na odcinku autostrady A4. Dotyczyły pomiaru grubości warstwy tłucznia wzmacniającej podłoże rodzime.
OCENA REŻIMU MORFOLOGICZNEGO I OPORÓW RUCHU PODCZAS WEZBRAŃ W ODRZE ŚRODKOWEJ
Autor
Robert Banasiak, Marcin Krzyżanowski
Strony
25–38
Słowa kluczowe
rzeka Odra, wezbranie, formy denne, opory przepływu, współczynnik Manninga
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W pracy, opierając się na wynikach pomiarów terenowych, oceniono rozwój form dennych i oporów przepływu w rzece Odrze Środkowej. Obiektem badawczym jest czterokilometrowy odcinek rzeki zlokalizowany poniżej przekroju wodowskazowego w Ścinawie (km 332). Cechą charakterystyczną wybranego odcinka rzeki jest regulacja ostrogami i zmiana trasy koryta z krzywoliniowej na prostoliniową. Pomiary wykonano w zakresie natężenia przepływu od 120 do 756 m3 · s–1, (SSQ = 180 m3 · s–1) przy głębokościach wody w korycie osiągających 6 m. W wybranych przekrojach pobrano materiał denny (piaszczysty i żwirowy), mierzono prędkości przepływu, rzędne zwierciadła wody, a także dokonano sondowania dna wzdłuż cieku, co pozwoliło na ustalenie topografii dna, tj. rodzaju i rozmiaru form dennych. Warunki hydrauliczne przeanalizowano z podziałem koryta na strefy przepływu pomiędzy ostrogami (pas regulacyjny) i strefy ostróg. Wyznaczono współczynnik szorstkości wg Manninga dla koryta z uwzględnieniem wpływu trasy. Na odcinku prostoliniowym opory przepływu zmieniają się nieznacznie, natomiast na odcinku krzywoliniowym są wyższe i wzrastają wraz z przepływem. Formy denne rozwijają się w zakresie wydm, osiągając wysokość 1 m, i podczas wezbrań ekstremalnych może wystąpić reżim ich rozmywania (liczba Froude’a < 0,34), jednak bez znaczącego wpływu na redukcję oporów przepływu w części koryta. Ponadto wpływ tej zmienności na przepływ całkowity traci na znaczeniu ze względu na to, iż podczas wezbrań udział przepływu korytowego w całkowitym relatywnie spada. Określone współczynniki szorstkości stanowią wartości „bezpieczne” w ocenie zdolności przepustowej Odry Środkowej.
PLAN ZADAŃ OCHRONNYCH DLA OBSZARU NATURA 2000 DĄBROWY CERANOWSKIE PLH140024 W ŚWIETLE GOSPODARKI LEŚNEJ
Autor
Michał Falkowski, Krystyna Nowicka-Falkowska, Aneta Adamska, Łukasz Brylak,
Strony
39–55
Słowa kluczowe
gospodarka leśna, przedmioty ochrony, cele zadań ochronnych
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Praca przedstawia projekt Planu Zadań Ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dąbrowy Ceranowskie PLH140024, w którym przedmiotami ochrony są siedliska przyrodnicze: 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) i 91I0* Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae). Celem pracy jest utrzymanie lub odtworzenie właściwego stanu przedmiotów ochrony, który to obowiązek wynika z art. 6(1) Dyrektywy Rady 92/43/EWG zwanej Dyrektywą Siedliskową [Dyrektywa… 1992]. Jest to dokument planistyczny sporządzany na okres 10 lat, będący narzędziem ochrony tego obszaru, a ściślej przedmiotów ochrony znajdujących się w jego obrębie. Stan zachowania grądów w obszarze został określony jako zły (U2). Z kolei stan dąbrów świetlistych oceniono jako niezadawalający (U1). W przypadku grądów brak jest odpowiedniej ilości martwego drewna, nie występują wszystkie fazy rozkładu drzew stojących i leżących kłód. Dla dąbrów ciepłolubnych głównymi zagrożeniami jest proces sukcesji oraz wzrastające zacienienie runa. Głównym celem Planu Zadań Ochronnych dla siedliska 9170 jest zachowanie dotychczasowej (około 10% w skali obszaru) jego powierzchni oraz poprawa jego struktury i funkcji. W przypadku siedliska przyrodniczego 91I0* celem jest zachowanie dotychczasowej (około 70% w skali obszaru) powierzchni siedliska, poprawa warunków świetlnych, powstrzymanie procesu sukcesji oraz eliminacji gatunków obcych ekologicznie i geograficznie.
PRZEPŁYWY BRZEGOWE NA STROMYCH TERENACH GÓRNYCH BIEGÓW RZEK FLISZU KARPACKIEGO
Autor
Tomáš Galia, Václav Škarpich
Strony
57–64
Słowa kluczowe
Karpaty, flisz, przepływ brzegowy, górny bieg rzeki
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W pracy badano przepływy brzegowe na stromych terenach górnych biegów strumieni na obszarze fliszu w środkowej części Karpat Zachodnich. W określeniu przepływów brzegowych przydatne były kryteria dotyczące wierzchnich fragmentów brzegowych, linii przebiegu erozji oraz obecność wegetacji brzegowej. Bezpośredni stosunek pomiędzy parametrami przepływów brzegowych w dół rzeki oraz obszaru zlewni, a także ujemny stosunek między parametrami przepływów brzegowych, a nachyleniem koryta zaobserwowano we wszystkich badanych ciekach, podobnie jak w rzekach o niższym stopniu nachylenia. Jednak strumienie usytuowane na terenach zbudowanych z bardziej wytrzymałego piaskowca fliszowego oraz/lub będące pod wpływem cieków z małym rumowiskiem wykazywały mniejszą zależność między tymi parametrami. Istotne różnice w przepływach brzegowych znaleziono porównując koryta z tej samej zlewni, lecz występujących na zboczach leżących po stronie zawietrznej oraz nawietrznej.
WERYFIKACJA OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO KOPALNI PIASKU WYDMOWEGO „WILCZA WOLA” W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM
Autor
Grażyna Gawrońska, Sabina Ostrowiak
Strony
65–79
Słowa kluczowe
ocena oddziaływania na środowisko, przedsięwzięcie, Wilcza Wola, piasek wydmowy
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Celem pracy jest weryfikacja oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięcia polegającego na eksploatacji piasku wydmowego w miejscowości Wilcza Wola w gminie Dzikowiec leżącej na terenie obszaru Natura 2000 Puszcza Sandomierska – oraz Sokołowsko-Wilczowolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. W pracy zaprezentowano charakterystykę kopalni piasku oraz wyniki badań i analiz możliwego jej negatywnego oddziaływania na poszczególne elementy środowiska przyrodniczego na etapie realizacji, eksploatacji oraz likwidacji. Osiągnięcie tego celu było możliwe dzięki szczegółowej analizie danych zawartych w raporcie o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn. „Eksploatacja piasku wydmowego ze złoża «Wilcza Wola»”, analizie aktów prawnych, a także badaniom terenowym oraz zastosowanym do weryfikacji przeprowadzonej oceny oddziaływania na środowisko wytycznym, które zawarte są w Dyrektywie siedliskowej [Dyrektywa… 1992].
W pracy przedstawiono wyniki rozkładów prędkości uzyskanych z modelu matematycznego SSIIM (Simulation of Sediment movements In water Intakes with Multiblock). Prędkości obliczono dla geometrii wyboju lokalnego pomierzonego w 2007 r. na i poniżej progu numer 4 (km 479+225) zlokalizowanego poniżej zbiornika retencyjnego Jeziorsko. Wykorzystany model zweryfikowano na podstawie własnych badań terenowych [Hämmerling 2011]. W artykule obliczenia rozkładów prędkości średniego z wielolecia (1995–2010), który wynosił 52 m3 · s–1. Przedstawiono graficzną analizę prędkości charakterystycznych (średniej, przydennej, maksymalnej) w wybranych wykonano dla przepływu pionach hydrometrycznych (tachoidy), przekrojach poprzecznych (izotachy) oraz profilach podłużnych. Wskazano na uniwersalność zastosowanego oprogramowania, które z dużym powodzeniem można wykorzystać do dokładniejszej analizy zjawiska kształtowania się wyboju poniżej progów piętrzących.
Słowa kluczowes: IFIM, model hydrauliczny 2D, Ukierunkowany Obszar Użytkowy (Weighted Usable Area [WUA]), krzywa przydatności, Schneider
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Autor pracy skoncentrował się na procesie oceny środowisk wodnych. Jakość środowiska charakteryzuje się poprzez bioindykację, która jest reprezentowana przez krzywe przydatności ichtiofauny w środowisku. Podczas okresów minimalnych przepływów ichtiofauna preferuje przebywanie w środowiskach na większej głębokości. Pokazuje to korelacja właściwości krzywej przydatności dla głębi wodnej. Krzywe sporządzono w oparciu o uporządkowanie częstotliwości ryb w mikrośrodowisku, które były określane na podstawie badań ichtiologicznych. Ocena dokładności krzywych przydatności jest jednym z najważniejszych kroków w metodologii IFIM. Ocena i uogólnienie krzywych przydatności dla gatunku Schneider (Alburnoides bipunctatus) została wykonana w rzece Nitrica. Krzywe przydatności były przygotowane w oparciu o dwa parametry nioożywione: głębokość i prędkość. Pomiary hydrauliczne i ichtiologiczne przerowadzono w lecie 2013 r. Morfologia rzeki Nitrica została zmierzona na potrzeby modelowania hydraulicznego 2D, wykonanego przez model 2D DHI MIKE 21FM. Wyniki ukierunkowanego obszaru użytkowego pokazują, że Schneider preferuje minimalny zakres przepływów.
Bezpieczeństwo technologii (lotów) fotogrametrycznych, podniesienie ich jakości oraz obniżenie nakładów pracy i kosztów, również dotyczących późniejszych opracowań i aktualizacji, będących ich rezultatem – to problemy zawsze aktualne. Możliwość zastosowania w modelowaniu 3D dla analiz przestrzennych obrazów terenu z lotów na niskich pułapach, kilkadziesiąt metrów nad terenem, bezzałogowych, małych platform lotniczych (BŚL), wyposażonych w niewielkie kamery cyfrowe wydaje się godna uwagi. W niniejszej pracy przedstawiono próbę zastosowania do modelowania 3D terenu obrazów definiowanych jako niskopułapowe, czyli obrazów rejestrowanych z bezzałogowych środków (platform) lotniczych (BŚL) z niskich pułapów lotniczych, tj. wysokości lotu nie przekraczającej 100 metrów nad średnim poziomem obrazowanego terenu.
FUNKCJA WITRYN INTERNETOWYCH GOSPODARSTW AGROTURYSTYCZNYCH WEDŁUG MODELU WDROŻENIA TECHNOLOGII INTERNETOWEJ SMWTI
Autor
Karol Król
Strony
111–123
Słowa kluczowe
model technologii internetowej SMWTI, klasyfikacja witryn internetowych
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Sfera komunikacji przedsiębiorstw z otoczeniem powoli, aczkolwiek konsekwentnie przenosi się w przestrzeń Internetu. Wzrasta zainteresowanie kreowaniem wizerunku i budowaniem marki w sieci oraz promowaniem i pozyskiwaniem klientów poprzez Internet. Tendencje te nie ominęły branży turystycznej, w tym agroturystyki i turystyki wiejskiej. Trudno jest prowadzić efektywne działania biznesowe bez sprawnego marketingu. Posiadanie strony internetowej, konta na portalu społecznościowym, bloga, a nawet wszystkich wymienionych jednocześnie staje się powoli powszechne. W artykule poruszono kwestie klasyfikacji witryn internetowych gospodarstw agroturystycznych według pełnionej funkcji oraz wybranych parametrów technicznych zgodnie z modelem wdrażania technologii internetowej SMWTI (ang. The Simplified Model of the Web Technology Implementation). Badania pokazują, że twórcy witryn internetowych wciąż nie przywiązują należytej uwagi do jakości i aktualności publikowanych treści oraz bezbłędnego przygotowania strony pod kątem programistycznym, podczas gdy są to jedne z kluczowych czynników wpływających na budowę wizerunku w sieci.
WSTĘPNE SZACOWANIE WPŁYWU RETENCJI POLDEROWEJ NA OBNIŻENIE RYZYKA POWODZI
Autor
Andrzej Mączałowski
Strony
125–136
Słowa kluczowe
powódź, polder, redukcja natężenia przepływu, obniżenie rzędnej zwierciadła wody
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Po doświadczeniach z powodzi w 2010 r., w celu ograniczenia ryzyka jej wystąpienia w rejonie Sandomierza i Tarnobrzega, analizie poddano warunki pracy sześciu potencjalnych polderów, zlokalizowanych powyżej tego rejonu. Sprawdzono efekty ich działania w postaci obniżenia rzędnych zwierciadła wody w przekroju wodowskazowym Sandomierz oraz wskazano rekomendowane do dalszych analiz konfiguracje ich układów.
OKREŚLENIE TYPÓW SIEDLISK W ASPEKCIE HYDRAULICZNYM METODĄ MEM NA WYBRANYM ODCINKU RZEKI WISŁOKI
Autor
Alicja Michalik, Michalina Kotowicz-Mańko, Karol Plesiński
Strony
137–154
Słowa kluczowe
siedlisko, MEM, modelowanie numeryczne, CCHE2D, rzeka
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Rzeka o bogatej naturalnej ichtiofaunie stanowi wymierną wartość i dlatego, zgodnie z zapisem Dyrektywy Siedliskowej, należy podejmować środki mające na celu zachowanie lub odtworzenie właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych. Przedmiotem badań było określenie typów siedlisk w aspekcie hydraulicznym dla ryb występujących na badanym odcinku rzeki Wisłoki (km 57+723 ÷ 57+526) w oparciu o istniejące i zmienione warunki hydrauliczne. Do oceny typów siedlisk wykorzystano Mesohabitat Evaluation Model, który umożliwia klasyfikację danego obszaru według sześciu siedlisk odpowiadających różnym warunkom przepływu. Dla realizacji założonego celu wykonano szereg prac, które obejmowały pomiary przekrojów poprzecznych, spadku i reżimu wody w cieku oraz prace kameralne: opracowanie wyników pomiarów, obliczenia hydrologiczne, uruchomienie modelu w istniejących warunkach hydraulicznych i po wprowadzeniu ziaren ponadwymiarowych. W istniejących warunkach hydraulicznych stwierdzono obecność pięciu typów siedlisk na badanym odcinku. Nowa morfologia koryta różnicuje ich przestrzenny rozkład. Spowodowane jest to rozbiciem strefy dużych prędkości na mniejsze obszary, pomiędzy którymi tworzą się siedliska spokojnego przepływu i zastoiska. Dla gatunków ryb występujących w obrębie badanego obszaru zmiany te są korzystne.
WERYFIKACJA POŚREDNIEJ OCENY OBCIĄŻENIA ŚRODOWISKA ZANIECZYSZCZENIAMI ANTROPOGENICZNYMI
Autor
Jozefína Pokrývková, Jakub Fuska
Strony
155–163
Słowa kluczowe
zanieczyszczenie powietrza, imisja, metody pomiaru dwutlenku siarki
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Ocena obciążeń obszaru wynikających z zanieczyszczeń antropogenicznych stanowi istotny wskaźnik w procesie określenia udziału imisji w zmniejszaniu plonów rolniczych. Pomimo gwałtownego zmniejszenia wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń powietrza przeważa opinia, że imisja wciąż występuje, choć w formie ukrytej, i to na skalę istotną ekonomicznie. Dowiedzenie rozmiarów tej skali jest trudne zarówno pod kątem ekonomicznym, jak i technicznym. Dlatego opracowywane są metody pośrednie oceny stopnia zanieczyszczenia, jednak poziom ich wiarygodności wykazuje zasadniczą niewydolność. Określenie stężeń substancji zanieczyszczających tymi metodami jest kosztowne i pracochłonne, a także wymaga współpracy z rozbudowaną siecią komputerową. W niniejszej pracy określono zawartość SO2 w atmosferze, gdyż związek ten ma największy udział w zanieczyszczaniu powietrza. W celu wykonania pomiarów wykorzystano wybrane metody, które określiły przedział stężeń siarki i azotu oraz poziom stężenia SO2 i tempo jego usuwania, by wyeliminować kosztowne i pracochłonne metody używane dotychczas. W niniejszej pracy porównano dwie metody bezpośrednie: sorpcyjno-kumulacyjną oraz chemiluminescencyjną. Ilość SO2 stwierdzona za pomocą metody sorpcyjno-kumulacyjnej w pojedynczych okresach była kilkakrotnie większa od ilości zmierzonej przez stację AMS Leles. Wyniki obrazują relatywnie duże różnice między obiema metodami pomiarowymi. Powyższe metody mogą zastąpić kosztowne i pracochłonne metody intensywne.
Arkadiusz Polewczyk, Olga Marchut-Mikołajczyk, Krzysztof B. Śmigielski
Strony
165–173
Słowa kluczowe
olej napędowy, metoda Taguchi, aparat Soxhleta, ekstrakcja, tablice ortogonalne
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Przeprowadzone badania miały na celu zbadanie wpływu pięciu czynników na stopień ekstrakcji zanieczyszczeń ropopochodnych z gleby z wykorzystaniem aparatu Soxhleta. W celu określenia optymalnej kombinacji tych czynników: liczby cykli na godzinę, czasu ekstrakcji, rodzaju rozpuszczalnika, ilości dodanego środka suszącego oraz ilości dodanej wody wykorzystano projektowanie doświadczeń metodą Taguchi. Metoda ta uwzględniała pięć zmiennych (na czterech poziomach każdy), w postaci tablicy ortogonalnej L’16. Optymalne warunki ekstrakcji otrzymano dla danych wartości: 50,0 ml chlorku metylenu, czas ekstrakcji 2 godziny, 7 cykli, 1,0 ml wody na 5,0 g próby oraz 1,5 g siarczanu sodu na 5 g próby. Przedstawiona metoda pozwoliła na wyekstrahowanie ponad 90 % oleju napędowego wprowadzonego do matrycy modelowej. Procedura ta okazała się niezawodna i powinna być stosowana do monitorowania środowiska.
jakość wody, rzeka Łososina, biogeny, miasto Tymbark
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Badania hydrochemiczne rzeki Łososina prowadzono w 2013 r. Wodę do badań pobierano z rzeki na wysokości miasta Tymbark w sześciu punktach pomiarowo-kontrolnych. W pobranych próbkach oznaczono przewodność elektrolityczną właściwą wody oraz stężenie fosforanów, azotu amonowego, azotynowego i azotanowego. Woda Łososiny na całej długości badanego odcinka spełnia wymogi klasy I. Stwierdzono statystycznie istotnie wyższe stężenie azotu azotynowego w punktach 5 i 6 w stosunku do pozostałych badanych punktów. Analiza profilu hydrochemicznego tego odcinka rzeki wykazała niewielki wpływ miasta Tymbark na jakość wody.
SYMULACJA LICZBOWA W STRUMIENIU MAŁA NITRA PRZY UŻYCIU MODELU 1D
Autor
Lenka Szomorová, Peter Halaj
Strony
185–194
Słowa kluczowe
cieki powierzchniowe, rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń, współczynnik rozproszenia wzdłużnego, model HEC-RAS, analiza czułości
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Rozwój technologii komputerowej umożliwia bardzo skuteczne rozwiązywanie problemów ekologicznych w praktycznym zarządzaniu zasobami wodnymi. Modele hydrodynamiczne symulujące transport zanieczyszczeń w wodach powierzchniowych są bardzo wymagające, jeśli chodzi o dane wejściowe i czas obliczeniowy, a z drugiej strony są w stanie symulować szczegółowy wpływ dyspersji w wodach powierzchniowych. Praca dotyczy jednowymiarowego modelu numerycznego HEC-RAS i jego reakcji na różne wartości współczynnika rozproszenia. Parametr ten jest jedną z najważniejszych danych wejściowych w przypadku symulacji rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w strumieniach. Uzyskanie rzetelnych danych okazuje się jednak w praktyce bardzo trudne. Jedną z opcji jest najbardziej dokładna symulacja doświadczeń wskaźnikowych przeprowadzanych na obszarze naturalnych cieków powierzchniowych. Niewielki ciek o nazwie Mała Nitra został wybrany jako aplikacja pilotażowa. Jako współczynnik rozproszenia wzdłużnego cieku lub cieku o podobnym charakterze (pod względem prędkości cieku) przyjęto zakres od 0,05 do 2,5 m2 · s–1. Kolejnym zadaniem było wykonanie analizy modelu czułości, co oznacza określenie wpływu danych wejściowych, a w szczególności współczynnika rozproszenia wzdłużnego, na dane wyjściowe wyliczone przez jednowymiarowy model symulacji numerycznej HEC-RAS. Analiza czułości modelu HEC-RAS pokazała także jej adekwatną odpowiedź na parametry danych wejściowych. Biorąc pod uwagę uzyskane wyniki, można stwierdzić, że model HEC-RAS reaguje odpowiednio na zmiany wartości współczynnika rozproszenia wzdłużnego. Model HEC-RAS okazał się przydatny do symulacji zanieczyszczeń w strumieniach i dlatego jest właściwym narzędziem przy podejmowaniu decyzji dotyczących jakości zasobów wodnych.
PRZEPUSTOWOŚĆ HYDRAULICZNA PRZEPUSTU KOŁOWEGO W WARUNKACH NIEZATOPIONEGO WLOTU
Autor
Wojciech Szpakowski
Strony
195–207
Słowa kluczowe
hydraulika przepustów, przepustowość przepustu, zjawiska lokalne
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Zadaniem przepustów jest zapewnienie bezpiecznego przepuszczenia cieków wodnych głównie przez liniowe obiekty drogowe i kolejowe. Obowiązującymi przepisami, według których należy projektować przepusty, jest Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie [Rozporzadzenie... 2000]. Zapisy powyższego aktu prawnego zachęcają do stosowania przepustów o wlotach niezatopionych na ciekach, na których przy wysokich stanach wód mogą pojawiać się przedmioty potrafiące zablokować przepust. Ponieważ takie zdarzenia są możliwe praktycznie w każdym cieku, dlatego w artykule przedstawiono podstawowe wytyczne dotyczące projektowania najbardziej popularnych przepustów kołowych o wlotach niezatopionych. W pracy porównano również wyniki badań i obliczeń przepustowości przepustów o różnych konstrukcjach wlotowych, przy zastosowaniu formuł wyznaczonych przez federalną administrację dróg szybkiego ruchu USA (Federal Highway Administration – FHWA) [Schall i in. 2012] oraz na podstawie rządowej publikacji USA (United States Geological Survey – USGS) [Bodhaine 1976]. W artykule pokazano, że w porównaniu z wytycznymi obowiązującymi w Polsce, metodyka obliczeń hydraulicznych wydana zarówno przez FHWA, jak i USGS, uwzględnia większy zakres możliwych sytuacji przepływu wody ze względu na warunki hydrauliczne na wlocie i wylocie z przepustu oraz sposób ruchu wody w przewodzie przepustu.
UJĘCIE ILOŚCIOWE MAGAZYNOWANIA WODY W GLEBIE DLA ROŚLIN W DORZECZU RZEKI NITRY
Autor
Andrej Tárník, Dušan Igaz
Strony
209–216
Słowa kluczowe
magazynowanie wody w glebie, woda w glebie dostępna dla roślin, dorzecze rzeki Nitry
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Magazynowanie wody w glebie jest systematycznie badane przez ekspertów z różnych dyscyplin naukowych. Ten wzrost zainteresowania wynika głównie z działań ludzi, ale także z działania naturalnych procesów wpływających na dynamikę i ilość wody w tym zasobie wodnym. Celem badań było określenie ilości wody dostępnej w glebie dla roślin w dorzeczu rzeki Nitry w 2013 roku. Magazynowanie wody było obliczane w okresach od stycznia do marca, od kwietnia do sierpnia oraz od października do grudnia. Woda dostępna w glebie była określana jako różnica pomiędzy aktualną wilgotnością gleby a dostępnością wody ograniczoną przez tzw. hydrolimit. Pomiar wilgotności gleby był określany na podstawie wartości z siatki stacji hydrologicznych w dorzeczu. Do obliczeń ograniczonej dostępności wody użyto krzywych retencji. Dostępne najwyższe zmagazynowanie wody stwierdzono w pierwszym okresie (273,89 mm). W okresie od maja do sierpnia było ono niższe (194,32 mm), a w ostatnim okresie wynosiło tylko 152,14 mm.
KRAJOBRAZY ROLNICZE W ŚRODOWISKU MIEJSKIM NA PRZYKŁADZIE ChRIStChURCh, NOWA ZELANDIA
Autor
Attila Tóth, Ľubica Feriancová
Strony
217–229
Słowa kluczowe
ogród komunalny, rynek rolników, lifestyle block, rolnictwo miejskie, gospodarstwo miejskie
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Rolnictwo przyjmuje rozmaite formy w wewnątrzmiejskich i podmiejskich okolicach miasta Christchurch, stolicy regionu Canterbury w Nowej Zelandii. Te rolnicze krajobrazy stanowią produktywne składowe zielonej infrastruktury miejskiej oraz zapewniają ważne środowiskowe, społeczne i ekonomiczne usługi. W trakcie Obustronnej Krótkoterminowej Misji Naukowej, realizowanej w ramach Współpracy Europejską w Nauce i Technologii, badano różnorakie modele rolnictwa miejskiego zgodnie z ich przestrzennymi i strukturalnymi właściwościami, rozważając ich znaczenie w budowie prężnie działającego miejskiego systemu żywnościowego. Celem niniejszej pracy była charakterystyka i analiza modeli rolnictwa miejskiego na podstawie czterech przykładów w obszarach wewnątrzmiejskich oraz dwóch w okolicach podmiejskich Christchurch. Wewnątrzmiejskie krajobrazy rolnicze są reprezentowane przez Ogród Komunalny Okeover na Uniwersytecie Canterbury, Rynek Rolny Christchurch w Riccarton House, Gospodarstwo Miejskie Agropolis oraz ogród produkcji miejskiej. Rolnictwo na obszarach podmiejskich jest prowadzone jako rolnictwo na dużą skalę, a szczególna forma miejskiej zabudowy rozproszonej oraz zużycie ziemi ornej jest przedstawione jako przykład lifestyle block.
WŁAŚCIWOŚCI GEOTECHNICZNE ŁUPKÓW PSTRYCH Z OKOLIC SZYMBARKU KOŁO GORLIC
Autor
Tymoteusz Zydroń, Maria Gryboś, Marcin Kubiś, Elżbieta Hobot, Anna Janus
Strony
231–241
Słowa kluczowe
łupki pstre, parametry geotechniczne, wytrzymałość na ścinanie, pęcznienie
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W pracy przedstawiono wyniki badań parametrów geotechnicznych łupków pstrych pochodzących z okolic Szymbarku k. Gorlic. Badania obejmowały oznaczenie składu uziarnienia, granic konsystencji, parametrów zagęszczalności, współczynnika filtracji, wskaźnika pęcznienia oraz wytrzymałości na ścinanie. Wykazano, że badane grunty charakteryzują się dobrą zagęszczalnością i niską wodoprzepuszczalnością. Ze względu na skład uziarnienia oraz granice konsystencji badane łupki zostały określone jako utwory o aktywności koloidalnej typowej dla iłów. Wartości wskaźników pęcznienia wyniosły 8–15%, co pozwala sklasyfikować badane grunty jako utwory o średniej ekspansywności. Badania wytrzymałości na ścinanie wykazały, że przy wilgotności zbliżonej do optymalnej łupki pstre posiadają wysokie wartości zarówno kąta tarcia wewnętrznego, jak i spójności, a przy bardzo niskiej wilgotności charakteryzują się wytrzymałością typową dla gruntów skalistych. Z kolei przy wilgotności większej od optymalnej, odpowiadającej konsystencji plastycznej, ich wytrzymałość na ścinanie zmniejsza się znacznie, a wartości kąta tarcia wewnętrznego i spójności ją opisujące są zbliżone do wartości podawanych w literaturze dla gruntów ilastych.
PAROWANIE WODY ZE ZRASZANEGO DACHU BUDYNKU PRZEMYSŁOWEGO
Autor
Wioletta Żarnowiec
Strony
243–251
Słowa kluczowe
wody opadowe, parowanie, dach, system zraszania
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Celem pracy było określenie ilości wody, która w zróżnicowanych warunkach atmosferycznych może wyparować w rejonie Krakowa z dachu o konstrukcji i materiale stosowanych do pokrycia magazynów. Dla określenia wielkości ewaporacji przeprowadzono badania w okresie IV–X 2011 r., w warunkach odpowiednio zaprojektowanego eksperymentu – w stacji doświadczalnej wyposażonej w dach eksperymentalny zwilżany za pośrednictwem systemu zraszania oraz automatyczną stację meteorologiczną. Przedstawiono wartości i zmienność ewaporacji wody wraz z podziałem na ewaporację występującą w godzinach dziennych i nocnych dla całego okresu badań oraz miesięcy w okresie badań. Obliczono średnie dobowe oraz godzinowe parowanie wody z dachu. W okresie badań parowanie z dachu budynku przemysłowego było zmienne. W każdym okresie pomiaru suma parowania w godzinach dziennych była kilkakrotnie wyższa od parowania w godzinach nocnych, co ze względów ekonomicznych uzasadnia odparowywanie wody z dachów tylko w ciągu dnia. Przedstawione dane mogą być wykorzystane do szacunkowego określania powierzchni dachowych niezbędnych do wyparowania określonej ilości wody, pod warunkiem zastosowania identycznych rozwiązań konstrukcyjnych dachu i systemu zraszania.