Celem pracy jest analiza wielkości składników bilansu wodnego w odwadnianych dolinach rzek mikrozlewni różnorodnych siedlisk. W studium wykorzystano wyniki badań i obserwacji terenowych z lat 2010–2012. Badania przeprowadzone w dwóch małych zlewniach nizinnych wykazują znaczący wpływ warunków meteorologicznych, a także siedliska na wskaźnik odpływu, zmian retencji w analizowanych latach hydrologicznych. Zlewnia rowu K-2 znajduje się w dorzeczu Piwonii, a rowu Z-6 w dorzecza Bystrzycy. Najwyższe wartości odpływu odnotowano w pierwszej połowie roku 2009/10 i wynikały one z intensywnych opadów deszczu. Były prawie trzy razy wyższy niż w przeciętnym roku 2011/12. Równowaga bilansu wynika głownie z płaskiego ukształtowania terenu utrudniającego odpływ wody oraz ograniczonej chłonności podłoża, które szczególnie w okresie wiosennych nadmiarów nie może zmagazynować dużej ilości wody. Obserwowana zlewnia rowu Z-6 wykazuje znacznie wyższe zmiany niż zlewnia rowu K-2, ze względu na różną pokrywę glebową i użytkowanie terenu. Badania potwierdziły dominującą rolę parowania powierzchni w bilansie wodnym. Dowodem na to są niższe odpływy w pierwszej połowie roku w porównaniu do pierwszej połowy zimy oraz spadku retencji.

Zasoby energii wodnej są zróżnicowane obszarowo oraz ulegają zmianom okresowym. Zależą one od naturalnych lub regulowanych przepływów i stanów oraz czynników powodujących ich okresowe zmiany, zarastania i zlodzenia koryta. Podstawowym problemem związanym z pracą elektrowni wodnych w okresie zimowym jest tworzenie się form lodowych ograniczających dopływ wody do wlotów ujęć. Początek okresu zlodzenia zależy od czynników meteorologicznych, temperatur powietrza, opadów śniegu, związanych z eksploatacją obiektów wodnych, temperatury zrzutów wody i stosowania pływających przegród w miejscach, gdzie woda ma najmniejszą prędkość. W artykule przedstawiono analizę podstawowych parametrów wykorzystywanych w ocenie zasobów energetycznych rzek. Do określania form i okresów występowania zjawisk lodowych wykorzystano historyczne dane hydrologiczne, a współczynniki redukcji zimowej ustalono, analizując stany i przepływy. Współczynnik redukcji zimowej obliczono na podstawie krzywych przepustowości koryta rzeki odnosząc przepływy dla okresu zimowego do uzyskanych z krzywej podstawowej. Analizy obejmują przekrój Cieksyn na rzece Wkrze, w którym wystąpiło zlodzenie powodujące zmiany głównych krzywych hydroenergetycznych.

Celem pracy jest ocena wpływu użytkowania zlewni stawu wiejskiego na jakość jego wód. Przedmiotem badań był niewielki zbiornik wodny w miejscowości Zelków. W pracy przedstawiono wyniki badań terenowych prowadzonych w latach 2008–2011. Podstawą badań były próby wody pobierane regularnie, w odstępach miesięcznych z głębokości do 30 cm, w wyznaczonych punktach pomiarowo-kontrolnych znajdujących się w strefie brzegowej stawu. Zebrany materiał poddano badaniom laboratoryjnym z wykorzystaniem ogólnie przyjętych metod analitycznych. Wyniki poddano analizom statystycznym. Uzyskane wyniki badań pozwalają wnioskować, że użytkowanie terenu zlewni jest jednym z kluczowych czynników kształtujących jakość wód. Bezodpływowe, nieduże zbiorniki wodne zlokalizowane na zabudowanych terenach wiejskich bywają w największym stopniu zanieczyszczone, zwłaszcza pod względem stężeń fosforanów czy azotu amonowego.

Badania wpływu głęboszowania na właściwości fizyko-wodne zbitych gleb uprawnych wykonano na gruntach ornych w miejscowości Wojnowice, położonej na terenie powiatu raciborskiego w województwie śląskim. Podczas prac terenowych wykonano i opisano po jednej odkrywce glebowej na polu głęboszowanym i niegłęboszowanym. Z każdego poziomu genetycznego obu profili glebowych pobrano próby gleby o strukturze nienaruszonej i naruszonej. Przy obu odkrywkach w warstwie ornej i podornej pomierzono przepuszczalność gleby. W laboratorium oznaczono skład granulometryczny, wilgotność, zawartość próchnicy i charakterystyczne gęstości gleby oraz wyliczono porowatość ogólną. Analiza wyników badań wykazała, że głębokie spulchnianie gleb płowych powoduje zmniejszenie ich gęstości objętościowej oraz zwiększenie infiltracji i porowatości ogólnej. Stwierdzono również poprawę stosunków powietrzno-wodnych w profilu głęboszowanym – zwiększyła się tam zawartość powietrza glebowego, a zmniejszyło uwilgotnienie. Badania wykazały, że nawet po 20 miesiącach od wykonania zabiegów agromelioracyjnych ich wpływ na wykorzystanie potencjalnych zdolności retencyjnych gleby jest zauważalny, co w konsekwencji może prowadzić do łagodzenia skutków zjawisk ekstremalnych –susz i powodzi.

W modelu zapory ziemnej zbudowanej w korycie hydraulicznym badano podstawowe właściwości chemiczne i geotechniczne mieszaniny popiołowo-żużlowej, pozyskanej z Elektrowni Skawina SA. Dysponując piezometrami pozwalającymi ująć wody: górną, dolną oraz filtrującą przez nasyp, badano ich jakość po dobowej i dwudziestopięciodobowej ekspozycji. Wykorzystano wodę wodociągową – ze względu na lokalizację jednostki była to woda z Wodociągów Krakowskich. Z właściwości fizycznych badano skład granulometryczny gruntu, wskaźnik różnoziarnistości, wilgotność naturalną, gęstość objętościową, gęstość objętościową szkieletu, wilgotność optymalną, maksymalną gęstość objętościową szkieletu, współczynnik filtracji. Sklasyfikowano grunt według norm PN-B-02481:1998 i PKN-CEN ISO/TS 17892-4:2009. Wykreślono krzywą filtracji. Materiał nasypu – z uwagi na jego parametry geotechniczne – bardzo łatwo poddawał się zjawisku sufozji. Pomierzone objętościowe natężenie przepływu było w przedziale 1700–2500 cm³ · godz.^–1. Z właściwości chemicznych badano stężenia ośmiu metali, konduktancję i pH wód dolnej, górnej i z korpusu zapory przy ekspozycjach po jednej i dwudziestu pięciu dobach. Warunki ługowalności badanych składników były odmienne od założonych w normie [Rozporządzenie… 1999], jednak znacznie bardziej zbliżone do warunków na pograniczu budowla wodna – ekosystem. Analizując zawartości metali, wartości pH oraz kondunktancji w odciekach uzyskiwanych z piezometrów rozmieszczonych w modelu zapory, należy stwierdzić, iż badany materiał wpływa na zmianę chemizmu wód mających z nim bezpośredni kontakt, szczególnie w odniesieniu do zawartości Na, K, Ca i Mg, przekraczając dopuszczalne dla wód powierzchniowych i podziemnych normy [Rozporządzenie… 2008, Rozporządzenie... 2011]. Ołów, kadm oraz chrom występują w stosunkowo wyrównanych zakresach w obu okresach ekspozycji, spełniając równocześnie dopuszczalne normy dla wód powierzchownych i podziemnych oraz normy w przypadku wprowadzaniu ścieków do wód lub ziemi [Rozporządzenie…2006, Rozporządzenie…2008, Rozporządzenie... 2011].

Celem niniejszego artykułu jest analiza zmiany przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze w Rosji i Polsce. Na wstępie podano definicję gruntu rolnego obowiązującą w Polsce i Rosji. Przeanalizowano obowiązujące procedury związane ze zmianą przeznaczenia gruntów w obydwu państwach. Podano także szczególne przypadki i zasady, według których w Federacji Rosyjskiej możliwa jest zmiana przeznaczenia gruntów, oraz opisano procedurę administracyjną, która poprzedza wydanie decyzji administracyjnej w tej sprawie. W artykule wymieniono też przypadki, w których w Polsce na przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze potrzebna jest zgoda ministra ds. rolnictwa i rozwoju wsi, oraz sytuacje, w których zgoda ta nie jest wymagana.

Wieloletnie obserwacje składu chemicznego wód paleogeńskiego (fliszowego) poziomu wodonośnego na obszarze Beskidu Sądeckiego wskazują, iż są to wody bardzo dobrej i dobrej jakości. Wynika to głównie ze sposobu zagospodarowania terenu oraz naturalnie chronionych obszarów zasilania. W wielu rejonach Beskidu Sądeckiego zwykłe wody podziemne współwystępują z wodami leczniczymi. Dlatego też dobra jakość wód zwykłych ma istotne znaczenie w kształtowaniu się chemizmu wód leczniczych. Przedstawiona w artykule charakterystyka hydrochemiczna oparta została o wyniki analiz fizyczno-chemicznych wód podziemnych wykonanych w 2012 r. w Centralnym Laboratorium Chemicznym Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB).

Zaproponowano podejście metodyczne do rozwiązywania niektórych problemów analizy transformacji i przemieszczania się wybranych zanieczyszczeń. Wskazano, jak dokonując analizy poszczególnych źródeł zanieczyszczeń i ich drogi do odbiornika, radzić sobie z brakiem danych, wykorzystując istniejące informacje statystyczne, dane pochodzące z katastru wodnego, a także jak dostępne dane dotyczące roku rozkładać na poszczególne miesiące. Metodykę zilustrowano przykładem dla wybranej zlewni.

W pracy przeanalizowano statystycznie prawdopodobieństwo spowolnienia przepływu rumoszu roślinnego w czasie wezbrania przez teren porośnięty roślinnością krzewiastą. Sposób ułożenie materiału w obszarze blokującym przepływ (krzew) wpływa bezpośrednio na wartości prędkości i oporu hydraulicznego. Doświadczenie przeprowadzono w korycie hydraulicznym, w którym na odcinku 2,0 m w 15 powtórzeniach wykonywano badania dla elementów imitujących rumosz o różnych kształtach. Obserwowano wpływ roślinności krzewiastej na warunki przepływu rumoszu grubego, modelowanego za pomocą płaskich elementów sporządzonych ze styropianu w warunkach laboratoryjnych. W badaniach imitowany rumosz przyjmował kształty prostokąta lub elipsy. Badania przeprowadzono przy trzech różnych rozstawach elementów cylindrycznych imitujący krzewy oraz dla trzech różnych napełnień koryta hydraulicznego. Analizując wyniki doświadczeń, stwierdzono, że wzrost gęstości elementów cylindrycznych imitujących krzewy nie zawsze powodował zwiększenie czasu przepływu rumoszu. Badania laboratoryjne pokazały, że wraz ze wzrostem głębokości wody w korycie zwiększał się czas przepłynięcia elementów imitujących rumosz gruby, co było spowodowane zmniejszaniem się prędkości przepływu wody w korycie. W pracy wykonano również analizę prawdopodobieństwa zatrzymania rumoszu roślinnego między cylindrycznymi elementami imitującymi krzewy. Prawdopodobieństwo zatrzymania się rumoszu jest większe dla elementów o kształcie prostokątnym niż dla elementów eliptycznych oraz maleje wraz ze wzrostem głębokości wody w korycie badawczym. Uzyskane wyniki wskazują, że podjęty problem badawczy jest bardzo interesujący i złożony, dlatego warto kontynuować prace w tym kierunku w przyszłości.

W artykule przedstawiono zagadnienia związane z ruchem rumowiska w rzekach, a szczególnie rumowiska wleczonego. Z uwagi na przeglądowy charakter i szeroki obszar poruszanych zagadnień artykuł podzielony został na dwie części. W części pierwszej przedstawiamy charakterystykę rumowiska i jego podział. Omawiamy również początek ruchu ziarna z uwagi na naprężenia przydenne i kryterium Shieldsa z uwzględnieniem ziaren o różnym kształcie i z rozmaitą ekspozycją na działanie siły poruszającej. Zwrócono uwagę na niejednoznaczność krzywej Shieldsa związaną m.in. z różnymi sposobami ruchu ziarna, ekspozycją, a także losowym charakterze przepływu. Dzięki takiemu podejściu zwiększono obszar stosowania tej krzywej. W pracy określono zakres naprężeń stanowiących granicę między ruchem a spoczynkiem, związanych ze zjawiskiem klinowania się drobnych ziaren między grubszymi frakcjami. Alternatywą do krzywych Shieldsa są krzywe obejmujące znaczny zakres liczby Reynoldsa (0,01&#-3912;10 000) i uwzględniające różne sposoby poruszania się ziaren, w tym saltację, toczenia się i poruszanie.

W pracy przedstawiono dalszy ciąg opisu początku ruchu rumowiska w na­ wiązaniu do części I artykułu. Artykuł omawia prędkości graniczne, takie jak prędkość nierozmywającą, prędkość, przy której ziarna pozostają jeszcze w spoczynku. Przywołane wzory opisujące prędkości graniczne, stworzyli różni autorzy dla zmiennej charakterystyki rumowiska i warunków przepływu. W części tej również przedstawiono wybrane wzory pozwalające wyznaczyć intensywność transportu rumowiska i wpływ kryterium przyjętego do określenia początku ruchu ziarna na wyniki obliczeń.

Nasilające się procesy urbanizacyjne w strefach podmiejskich dużych polskich miast możliwe są dzięki liberalnym politykom przestrzennym prowadzonym przez sąsiednie gminy wiejskie i miejsko-wiejskie. Rozwój przestrzenny jest ściśle powiązany z wieloma innymi systemami, w tym między innymi z gospodarką ściekową. Planowanemu rozwojowi przestrzennemu powinien towarzyszyć rozwój systemów gospodarki ściekowej, tak aby odpowiadał on na realne obecne i przyszłe potrzeby mieszkańców. W niniejszej pracy skonfrontowano dwa scenariusze rozwoju gminy Żórawina. Szacowane zmiany liczby mieszkańców, wynikające z tendencji demograficznych oraz polityki przestrzennej porównano z inwestycjami związanymi z realizacją Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Przeprowadzone analizy pozwoliły stwierdzić, że rozbudowa oczyszczalni ścieków znacząco przewyższa potrzeby gospodarstw domowych w chwili obecnej oraz przy założeniu stałego przyrostu liczby mieszkańców gminy. Działania te nie są przy tym wystarczające przy założeniu realizacji polityki przestrzennej. Stwierdzono również brak koordynacji polityk rozwojowych w tych zakresach.

Ustalane w drodze aktu prawa miejscowego warunki korzystania z wód regionów wodnych to dokumenty, które służą uszczegółowieniu zapisów zatwierdzonych przez Radę Ministrów w dniu 22 lutego 2011 r. planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy Wisły, Dunaju oraz Dniestru. Głównym celem opracowania warunków korzystania z wód regionów wodnych jest stworzenie narzędzi wspomagających osiągnięcie wyznaczonych w planie gospodarowania wodami (zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną) celów środowiskowych związanych z ochroną wód oraz uszczegółowienie wytycznych służących do wydawania decyzji administracyjnych, ustalających zakres i formę korzystania z wód. Warunki korzystania z wód regionu wodnego, zgodnie z zakresem wskazanym w art. 115 ust. 1 ustawy Prawo wodne, określają m.in. ograniczenia w korzystaniu z wód w zakresie poboru wód powierzchniowych, wprowadzania ścieków do wód oraz wykonywania nowych urządzeń wodnych. Istotnym zagadnieniem związanym z wyżej wymienionymi ograniczeniami są obliczenia hydrologiczne wykonywane na potrzeby korzystania z wód, służące określeniu wielkości przepływu nienaruszalnego, przepływów głównych oraz przepływów prawdopodobnych. W artykule zostały omówione ustalone wytyczne w zakresie obliczeń hydrologicznych, które należy stosować w przypadku ubiegania się o pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód.

Modelowanie zagrożenia powodziowego prowadzi się w oparciu o Cyfrowy Model Terenu (DTM) i dane hydrologiczne. Jakość danych wejściowych do modelowania determinuje niepewność oceny ryzyka powodziowego. Na dokładność DTM wpływ ma metoda pozyskania danych i błąd modelowania matematycznego. W niniejszej pracy przedstawiono metodę oceny wpływu dokładności danych pomiarowych i modelowania na DTM. Analizę przeprowadzono na hipotetycznym przykładzie generowanym metodami statystycznymi. Metodą tą można analizować różne aspekty dokładnościowe tworzenia DTM.

Badane torfowisko o powierzchni 130 ha położone jest nad Sanem koło miejscowości Dubiecko, w kierunku zachodnim od Przemyśla. Leży na wysokości około 230 m n.p.m. Celem pracy jest uzupełnienie wcześniejszych badań dokumentacyjnych torfowiska Bachórzec-Winne i ocena stratygraficzna złoża torfowego. Na badanym złożu torfowym wytyczono charakterystyczny przekrój podłużny A–B, na którym wykonano 8 wierceń za pomocą świdra typu Instorf. W oznaczeniach typu, rodzajów i gatunków torfu przyjęto nomenklaturę Tołpy i in. [1976]. Pod względem typologicznym badane złoże torfowe posiada charakter zróżnicowany, bowiem wyróżniono w nim występowanie torfu niskiego i wysokiego. Zdecydowanie dominuje tu torf typu niskiego, rodzaj Magnocaricioni, gatunek Cariceto Phragmiteti. Budowa stratygraficzna wskazuje na zatamowanie odpływu wody z torfowiska, co najprawdopodobniej spowodowało spiętrzenie wód i podtopienie torfowiska oraz zapoczątkowało tworzenie się warstwy torfu typu wysokiego, podścielonej torfem typu niskiego.

W Polsce w ostatnich latach obserwuje się zmiany klimatyczne skutkujące szeregiem anomalii pogodowych, uwidaczniających się szczególnie w okresie letnim, w postaci licznych podtopień i powodzi. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim [2007/60/ WE] ujednoliciła działania mające na celu zapobieganie i minimalizację skutków tych zjawisk. Najważniejszym z nich jest projekt „Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami” (ISOK), realizowany pod patronatem GUGiK we współpracy z KZGW oraz IMiGW. Głównym celem projektu jest budowa elektronicznej platformy informatycznej jako podstawowego narzędzia zarządzania kryzysowego. Z punktu widzenia tematyki podjętej w niniejszej pracy, istotne jest wyszczególnienie elementów bazowych powstającej platformy. Należą do nich: inwentaryzacja i aktualizacja istniejących baz danych wraz z referencjami oraz opracowanie map ryzyka i zagrożeń. Wskazany projekt obejmuje zasięgiem opracowania tereny najbardziej zagrożone, znajdujące się z rejonie zlewni rzek głównych, z pomięciem mniejszych rzek i potoków. Głównym celem niniejszej publikacji jest zwrócenie uwagi na konieczność rozszerzenia baz danych ISOK o informacje z obszarów nieobjętych projektem, a systematycznie zalewanych na skutek lokalnych podtopień. Problem ten rozważono w aspekcie prawnym, technicznym i ekonomicznym.

System ochrony przeciwpowodziowej miasta Wrocławia powstał po powodzi w 1903 r., w latach 1905–1922. Miał on przepustowość maksymalną równą około 2300 m³ · s^–1. Ważnymi elementami tego systemu są poldery Lipki–Oława, Blizanowice– Trestno i Oławka oraz kanał zrzutowy z Odry do Widawy. W lipcu 1997 r. wystąpiła katastrofalna powódź o maksymalnym natężeniu przepływu 3530 m³ · s^–1 w przekroju wodowskazu Brzeg Most. Skutkiem tej powodzi było zalanie znacznej części miasta Wrocławia, uszkodzenie lub zniszczenie wielu budowli melioracyjnych i hydrotechnicznych oraz mostów i obwałowań. Zniszczony został również jaz wlotowy do kanału Odra–Widawa. Po powodzi w 1997 r. powstało szereg opracowań, dotyczących modernizacji Wrocławskiego Węzła Wodnego (WWW). Podstawowe rozwiązanie zostało przedstawione w ramach Studium wykonalności dla zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz na rzece Odrze i modernizacji WWW [Hydroprojekt... 2004]. Przepływy obliczeniowe wynoszą odpowiednio 3100 m³ · s^–1 (przepływ kontrolny, woda 1000-letnia) i 1850 m³ · s^–1 (przepływ miarodajny, woda 200-letnia). Kontynuacją tego Studium jest wykonywany aktualnie Projekt Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry. W maju i czerwcu 2010 r. wystąpiła w dorzeczu Odry powódź o natężeniu maksymalnym rzędu 2100–2200 m³ · s^–1 na wlocie do WWW. Była ona porównywalna pod względem natężenia przepływu z powodzią z 1903 r. i nieco wyższa od powodzi w 1930 r. Dla ochrony miasta Wrocławia zdecydowano o zalaniu wymienionych wyżej 3 polderów oraz o uruchomieniu kanału zrzutowego z Odry do Widawy. Szkody po powodzi były znacznie niższe niż w 1997 r. Zalana została ponownie dzielnica Kozanów. Uszkodzone zostały niektóre wały, m.in. wał polderu Lipki–Oława. Wysokie stany wystąpiły zwłaszcza na Odrze powyżej Wrocławia. Na wodowskazie Brzeg Most i Oława najwyższe stany w 2010 r. były bliskie wartościom maksymalnym z 1997 r., mimo znacznie niższego przepływu maksymalnego. Zjawisko to spowodowane zostało przez zmniejszenie przepustowości koryta rzeki, głównie przez zarośnięcie i zamulenie międzywala.

Przedmiotem badań było określenie możliwości rozpoznawania elementów linii kolejowej na lotniczej chmurze punktów i wykorzystanie tego typu opracowań w geodezji inżynieryjnej. Obiekt opracowania stanowił fragment odcinka kolejowego w miejscowości Bochnia. Badania obejmują ogólny opis technologii LiDAR i lotniczego skaningu laserowego, identyfikację części elementów z linii kolejowej, które spełniają wymagania dokładnościowe, potwierdzone pomiarami kontrolnymi. Następnie omówiono sposób zaprezentowania opracowanej chmury punktów za pomocą nałożenia na nią tekstury ze zdjęcia lotniczego.

Źródło cudownej wody w Górce Klasztornej przyciąga turystów i pielgrzymów od lat. Historia objawień i eksploatacji źródła sięga XI wieku. Typ chemiczny wody podziemnej kształtują utwory czwartorzędowe, będące wynikiem działalności lądolodu podczas zlodowacenia północnopolskiego. Dominującymi piętrami wodonośnymi w rejonie Górki Klasztornej i na terenie gminy Łobżenica są piętra czwartorzędowe i mioceńskie. Cudowna woda jest wodą mineralną (1104,3 mg ∙ dm^–3), o lekko zasadowym odczynie (7,51 pH) i warunkach utleniających (Eh +208 mV). Woda ma typ chemiczny wapniowo-wodorowęglanowy (Ca-HCO₃ ). W pracy zwrócono uwagę na zawartość jonów wapnia (226,6 mg ∙ dm^–3) i wodorowęglanowych (619,7 mg ∙ dm^–3). Uwzględniono podwyższone stężenie strontu (0,35 mg ∙ dm^–3) oraz żelaza (0,37 mg ∙ dm^–3) i manganu (0,11 mg ∙ dm^–3). Cudowna woda, według przekładów rdzennych mieszkańców, dzięki właściwościom leczniczym pomaga przy nadkwasocie, cukrzycy, przemianie materii oraz utrzymuje normalne czynności serca.

W pracy określono wartość przepływu korytotwórczego dla rzeki Indus w przekroju zapory Kotri Barrage. Wykonano próbę analizy przepływu dominującego jako tego, który jest zdefiniowany jako trwający przez długi okres oraz transportujący największą ilość rumowiska i może być stosowany do przewidywania kształtu przekroju poprzecznego rzeki. Do obliczenia przepływu korytotwórczego zastosowano metodę Wolmana and Miller. Wykazano, że przepływ wody Q = 1000 m³ · s^–1 wody jest wartością, przy której następuje maksymalny przepływ rumowiska. Ten przepływ określa się jako przepływ dominujący (Q_dd ) w przekroju zapory Kotri Barrage.

W artykule przedstawiono wyniki symulacji numerycznej dwuwymiarowego pola przepływu i potencjalnych zmian morfologicznych dna w złożonym korycie rzeki Wisły w okolicy Wawelu na skutek przejścia wielkiej wody. W obliczeniach wykorzystano dwuwymiarowy model CCHE2D. W artykule zwrócono szczególną uwagę na lokalne zmiany w układzie zwierciadła i w rozkładzie naprężeń ścinających na skutek złożonej geometrii bulwarów wiślanych oraz znaczącej zmiany kierunku biegu rzeki w rejonie Wawelu. Efektem przeprowadzonych analiz było wyodrębnienie obszarów szczególnie zagrożonych erozją, których lokalizacja poddana została konfrontacji z obszarami lokalnych uszkodzeń konstrukcji bulwaru niskiego, udokumentowanych po powodzi z maja 2010 r. Ponadto, przedstawiono analizę jakościową zmian morfologicznych koryta, dokonując w ten sposób wstępnej oceny stabilności badanego odcinka koryta rzeki. W świetle uzyskanych wyników obliczeń numerycznych i teorii przepływów wtórnych w korytach meandrujących, podjęto również próbę interpretacji przyczyny powstania lokalnych przegłębień dna wzdłuż zakola Wisły w obrębie koryta głównego.

Eksploatacja budowli piętrzących, a w szczególności małych elektrowni wodnych niesie ze sobą wiele problemów natury technicznej. Jednym z nich jest osadzanie się na kratach materiału niesionego przez wodę. Zadaniem krat jest ochrona ujęć wody, pompy lub turbiny przed stałymi zanieczyszczeniami płynącymi wraz z wodą. Przy doborze krat istotne jest określenie strat hydraulicznych, które zależą m.in. od szerokości, kształtu i rozstawy prętów kraty czy prędkości przepływu wody. Całkowitą wysokość strat możemy określić, uwzględniając: straty wejściowe, straty na kratach, straty spowodowane obecnością wnęk bocznych. Straty te mogą powiększyć się w warunkach osadzania się na kratach materiału organicznego niesionego nurtem wody. Zwiększa to prędkość oraz opory przepływu. W pracy przeanalizowano wpływ zatrzymanego na kratach materiału organicznego i innych zanieczyszczeń pływających na straty hydrauliczne.

W artykule dokonano oceny zagrożenia powodziowego na obszarze aglomeracji krakowskiej. Ocena polegała na przeprowadzeniu obliczeń hydrologicznych i modelowania hydrodynamicznego transformacji fali w korycie dla cieków stanowiących zagrożenie zalewem powodziowym na terenie miasta Krakowa. Ocena zagrożenia polegała na wyznaczeniu obszarów krytycznych, w których powstają największe straty powodziowe. Wykazano, że aktualny stan zabezpieczenia Krakowa nie zapewnia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa. W celu ograniczenia ryzyka powodziowego konieczne jest podejmowanie działań polegających na uwzględnieniu zrównoważonych narzędzi ochrony i cechujących się sprzężeniami zwrotnymi między działaniami lokalnymi i strategiami zlewniowymi (stosowania różnych form małej retencji, bieżącej konserwacji urządzeń melioracyjnych, właściwego utrzymania koryta cieków oraz modernizacji i budowy wałów przeciwpowodziowych).

W artykule poruszono problem wpływu akumulacji rumowiska i wzrostu roślinności na przenoszenie domieszek w rzece. Analizy przeprowadzono dla odcinka rzeki Warty zlokalizowanego powyżej dopływu do zbiornika Jeziorsko. Dla funkcjonowania zbiornika istotne są trzy procesy: akumulacja rumowiska, wzrost roślinności i przenoszenie zanieczyszczeń. Klasyczny pakiet HEC-RAS został wykorzystany dla zrekonstruowania ustalonych warunków przepływu na odcinku rzecznym. Przenoszenie domieszek jest symulowane za pomocą modelu adwekcji – dyspersji z dodatkowymi elementami opisującymi magazynowanie substancji rozpuszczonych na terenach zalewowych. Uzyskane wyniki pokazują, zmiany geometrii i pokrycia roślinnością mają wpływ na zmniejszenie stopnia dyssypacji substancji rozpuszczonej.

W pracy określono straty wody i składników pokarmowych w systemie nawadniania kroplowego w szklarni, przy uprawie róż na substracie torfowym. Odpływy mierzono metodą naczynia cechowanego w trzech terminach, w których stosowano 2 lub 3 cykle nawadniania różnymi dawkami. Ponadto w laboratorium metodami referencyjnymi oznaczano w próbach uśrednionych pożywki i odcieków, stężenia 8 składników pokarmowych: N–NH₄⁺, N–NO₂^–, N–NO₃ ^–, PO₄ ^3–, K⁺, SO₄ ^2–, Ca²⁺ oraz Mg²⁺. Na podstawie pomierzonych objętości odcieków i stężeń zawartych w nich składników pokarmowych, z drugiej zaś strony w oparciu o objętości i stężenia składników w dostarczanej roślinom pożywce obliczono odpowiednio ładunki odprowadzane i wprowadzane do systemu, a z ich ilorazu ustalono procent strat składników pokarmowych. Analiza wyników badań wykazała duże zróżnicowanie objętości odpływu odcieków w zależności od wielkości nawadniającej dawki polewowej lub dobowej oraz ze względu na liczbę cykli realizowanych w ciągu dnia. W pracy wykazano potencjalne możliwości zmniejszenia strat wody w systemie nawadniania, które w zależności od wariantu obliczeniowego wyniosły w warunkach doświadczenia od 21,6 do 99,8%. Stwierdzono również wzrost stężeń Mg²⁺, SO₄ ^2–, K⁺, N–NO₂^– w stosunku do pożywki podawanej roślinom, czyli odnotowano tzw. zjawisko zatężania odcieków. Ze względu na to zjawisko w przypadku tych samych 4 składników pokarmowych stwierdzono średnio największe, bo 70–90% straty ilościowe. Należy jednak podkreślić, że straty składników pokarmowych wystąpiły w każdym terminie badawczym i dotyczyły w różnym stopniu wszystkich badanych składników.

W artykule zwrócono uwagę na możliwy konflikt przy realizacji dwóch podstawowych wg Dyrektyw UE celów ochrony wód podziemnych: zaopatrzenia ludności w dobrej jakości wodę pitną i spełnienia funkcji środowiskowej w stosunku do ekosystemów zależnych od wód podziemnych. Przedstawiono polskie propozycje dotyczące definicji i metodyk wyznaczania przepływu nienaruszalnego, którego funkcją jest między innymi zagwarantowanie dobrej jakości ekologicznej wód powierzchniowych. Propozycje hydrologów zmierzają generalnie do zwiększenia jego wielkości nawet do poziomu, który odpowiada średniemu odpływowi podziemnemu. Oznacza to w praktyce wielkość przepływu nienaruszalnego na poziomie zasobów odnawialnych wód podziemnych i redukuje do zera wielkość zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych. W artykule przedstawiona jest propozycja oceny wielkości przepływu nienaruszalnego, która zabezpieczałaby przed nadmiernym sczerpaniem zasobów wód podziemnych i obniżeniem zwierciadła wód gruntowych do poziomu zagrażającego ekosystemom lądowym związanym z wodami podziemnymi.

Dopełnieniem badań terenowych oraz analiz dostępnych materiałów źródłowych może być interaktywna aplikacja internetowa prezentująca zebrane dane i wypracowane wnioski. Tematyczny, interaktywny i ogólnodostępny serwis internetowy o charakterze edukacyjnym może wpływać na wzrost świadomości mieszkańców oraz kształtowanie postaw proekologicznych i odpowiedzialności społecznej za lokalne środowisko przyrodnicze. Celem pracy jest przedstawienie charakterystyki wybranych zbiorników wodnych i ich zlewni w formie aplikacji internetowej. Techniki i narzędzia komputerowe wykorzystane do jej utworzenia poddano analizie opisowej, oceniono też możliwości ich zastosowania. Aplikacje internetowe stanowią szczególny rodzaj oprogramowania. Ich zadania są przetwarzane na komputerze lokalnie, lub na serwerze i dostarczane do użytkownika za pośrednictwem Internetu. Podstawowym założeniem badawczym było utworzenie od podstaw przykładowej aplikacji internetowej, której funkcją jest interaktywna prezentacja badań terenowych oraz analiz dostępnych materiałów źródłowych.