rumowisko, ułożenie, kształt, formy denne małej skali
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Określenie stanu systemu korytowego wymaga rozpoznania zależności pomiędzy siłą transportową wody, morfologią koryta oraz cechami sedymentologicznymi materiału dennego i ich właściwościami hydraulicznymi. Celem badań było poznanie relacji między ułożeniem i kształtem otoczaków a typem mikroform na powierzchni odsypów korytowych i w rezultacie ustalenie, czy mogą one być pomocne w ocenie stabilności koryta na danym odcinku oraz dynamiki środowiska sedymentacyjnego. Pomiary wykonano na wybranych odcinkach badawczych wzdłuż biegu koryt potoków Rycerki i Danielki w Beskidzie Żywieckim. Na powierzchni wynurzonych odsypów udokumentowano fotograficznie mikroformy korytowe oraz zmierzono ułożenie i kształt we frakcjach 30–50 mm, 70–100 mm, 150–170 mm i 200–250 mm. Stwierdzono, że w osadach korytowych dominują głównie klasty spłaszczone i wydłużone. Największe badane frakcje zachowują ułożenie z transportu w trakcji i są uruchamiane jedynie podczas dużych wezbrań. Inicjują również tworzenie mikroform typu obstacle clast. Ułożenie poprzeczne klastów świadczy o gwałtownym opadaniu fali wezbraniowej. Ziarna frakcji 70–100 mm układają się dachówkowato. W czasie transportu przemieszczają się saltacyjnie, a w wyniku spadku siły transportowej ulegają reorientacji. Imbrykację stwierdzono w brzeżnej strefie odsypów. Mikroformy płaskiego dna (open bed),zlokalizowane w części środkowej i dystalnej odsypów, tworzą najdrobniejsze frakcje. Otoczaki zorientowane podłużnie lub chaotycznie leżą płasko. Ze względu na małą prędkość przepływu zachowują one w znacznym stopniu pozycję z transportu, stąd ich bezkierunkowe ułożenie. Badania sedymentologiczne w nawiązaniu do parametrów hydraulicznych koryta mogą pomóc określić rozkład naprężeń działających na dno i lokalny reżim przepływu.
MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA SYSTEMU RIVER HABITAT SURVEY (RHS) NA POTRZEBY WDRAŻANIA RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ W POLSCE
Autor
Szymon Jusik, Krzysztof Szoszkiewicz
Strony
23–34
Słowa kluczowe
rzeki, hydromorfologia, Ramowa Dyrektywa Wodna, River Habitat Survey
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Klasyfikacja ekologiczna rzek według Ramowej Dyrektywy Wodnej uwzględnia ocenę stanu hydromorfologicznego jako elementu uzupełniającego parametry biologiczne. Brytyjska metoda River Habitat Survey (RHS) jest obecnie szeroko stosowaną metodą oceny warunków hydromorfologicznych rzek, wykorzystywaną w wielu krajach Europy. Jej walorem jest m.in. obiektywność i jednoznaczność opisu ekosystemu rzecznego, kompleksowość ujęcia problematyki dolin rzecznych oraz możliwość przedstawiania stanu środowiska w formie indeksów liczbowych. System RHS pozwala na klasyfikowanie wszystkich typów wód płynących w Polsce pod względem ich stanu hydromorfologicznego, zgodnie z wymaganiami stawianymi obecnie w monitoringu. Wyniki badań przeprowadzonych w Polsce w latach 1997–2008 potwierdzają, że RHS może być z powodzeniem zastosowany w naszym kraju.
OCENA SKUTKÓW AWARII ZAPORY ZIEMNEJ ZBIORNIKA RETENCYJNEGO W PRZECZYCACH
Autor
Jerzy Machajski
Strony
35–44
Słowa kluczowe
zapora ziemna, hipotetyczna awaria, propagacja fali powodziowej
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W pracy przedstawiono analizę skutków hipotetycznego przerwania zapory ziemnej zbiornika retencyjnego Przeczyce na rzece Czarna Przemsza (woj. śląskie). Pracę podzielono na dwie zasadnicze części. W pierwszej przeanalizowano proces rozmycia namywanej zapory zbiornika Przeczyce; wykorzystano przy tym program o nazwie Dam-Breach, przyjmując jako prawdopodobną przyczynę przelanie się wody ponad koroną zapory. Określono czas trwania rozmycia korpusu zapory, parametry wyrwy oraz wielkość wypływu. W części drugiej poddano analizie warunki przemieszczania się hipotetycznej fali powodziowej doliną rzeki Czarna Przemsza, wykorzystując w tym celu program o nazwie Dam-Break. Określono prędkość i czas przebiegu fali wezbraniowej. Wyniki obliczeń zestawiono w tabelach, a biorąc pod uwagę czas dobiegu fali, wyznaczono również potencjalne strefy zagrożenia. Opierając się na wykonanych obliczeniach, zaproponowano dla terenów leżących wzdłuż trasy przebiegu fali powodziowej wywołanej hipotetycznym przerwaniem zapory, system informowania i ostrzegania o możliwym zagrożeniu.
CHARAKTERYSTYKA RUCHU WLECZONEGO RUMOWISKA PIASZCZYSTEGO W MAŁYM CIEKU NIZINNYM
Autor
Zbigniew Popek
Strony
45–54
Słowa kluczowe
piasek rzeczny, początek ruchu ziaren, natężenie wleczenia
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W pracy przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych i terenowych dotyczących charakterystyki ruchu piaszczystego rumowiska wleczonego w warunkach przepływu ustalonego i nieustalonego. Badania laboratoryjne naprężeń granicznych wykonano w korycie hydraulicznym z płaskim dnem ruchomym, uformowanym z piasków o zróżnicowanej charakterystyce uziarnienia. Charakterystykę zmienności natężenia wleczenia oparto na wynikach badań terenowych, wykonanych w korycie nizinnej rzeki Zagożdżonki. W badaniach tych wykorzystano łapacz rumowiska wyposażony w aparaturę do ciągłego pomiaru intensywności wleczenia.
BADANIA MODELOWE JAZU KLAPOWEGONA WLOCIE DO KANAŁU ULGI ODRA–WIDAWA
Autor
Stanisław Kostecki, Wojciech Rędowicz
Strony
57–74
Słowa kluczowe
hydrotechnika, jaz, badania modelowe
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Przyczyną wielu awarii budowli hydrotechnicznych są nieprawidłowo zaprojektowane urządzenia upustowe. W przypadku dużych budowli rozwiązania projektowe są weryfikowane na modelach fizycznych dla warunków nadzwyczajnych obciążeń, a także w celu zoptymalizowania skomplikowanych kształtów. Autorzy przedstawili proces badań nad projektowanym jazem na wlocie do kanału ulgi Odra–Widawa, mający na celu weryfikację warunków przepuszczania wielkich wód dla założonych poziomów wody dolnej, sprawdzenie przyjętych kształtów elementów jazu i efektywności rozpraszania energii w niecce wypadowej. Wstępną analizę zjawiska napływu wody na jaz wykonano za pomocą symulacji metodą wirów w celu określenia geometrii modelu. Następnie wykonano badania na modelu fizycznym jazu klapowego dla sprawdzenia przyjętych w projekcie założeń oraz sformułowano wnioski i zalecenia do projektu jazu.
WSTĘPNA PROGNOZA WPŁYWU ODMULENIA RZEKI NER NA WARUNKI HYDRAULICZNE JEJ KORYTA
Autor
Tomasz Dysarz, Joanna Wicher-Dysarz
Strony
75–82
Słowa kluczowe
odmulenie-regulacja, przepustowość koryta, Natura 2000
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W niniejszej pracy analizowane są zmiany przepustowości koryta rzeki Ner, które były wynikiem prac regulacyjnych, jakie wykonano w 2007 roku. Odmulenie rzeki Ner na odcinku około 20 km, od ujścia do Warty do granicy województwa wielkopolskiego, zostało zaproponowane przez Wojewódzki Zarząd Melioracji Wodnych w Koninie. Zwiększenie przepustowości rzeki ma istotny wpływ na warunki przepływu wód katastrofalnych w tym regionie. Zmiana przepustowości koryta rzeki jest również ważna ze względów przyrodniczych. W roku 2004 dolina Neru została zaliczona do terenów szczególnie chronionych w ramach programu Natura 2000. Wchodzi ona w skład Pradoliny Bzury i Neru. Są to najcenniejsze obszary bagienne w środkowej Polsce. Jakakolwiek techniczna ingerencja w system rzeczny może być przyczyną degradacji tych wyjątkowych ekosystemów. Problemy rzeki Ner i obszarów wokół niej mogą być rozważane z dwóch różnych punktów widzenia: technicznego i przyrodniczego. Teoretycznie może to być przyczyną konfliktów spowodowanych rozbieżnymi wymaganiami dotyczącymi funkcjonowania całej zlewni.