W ostatnim dziesięcioleciu gospodarka Polski stała się gospodarką rynkową opartą na prawie własności. Zmiany, które występowały w sposób ciągły na rynku nieruchomości od początku lat dziewięćdziesiątych, ostatnio zaczęły się stabilizować. Powstanie rynku nieruchomości było jedną z przyczyn rozwoju gospodarki nieruchomościami w Polsce. Dziedzina ta podlega ciągłym zmianom wywoływanym przez czynniki o różnym charakterze. Jednym z nich jest ciągle wzrastająca wartość nieruchomości. Wartość ta wyrażona w pieniądzu, na tle wartości innych rzeczy, jest wysoka. Oznacza to, iż wzrost wartości nieruchomości jako rzeczy cennej wpływa na wzrost znaczenia samej rzeczy. Tak też jest z sektorem nieruchomości w Polsce. Sektor ten ciągle się rozwija, co stymulowane jest wysokimi stopami zwrotu zainwestowanego kapitału na rynku nieruchomości. Sektor nieruchomości to pojęcie obejmujące zarówno nieruchomości prywatne, jak i publiczne. Te ostatnie pogrupowane są w Polsce w zasoby nieruchomości (ZN). Sektor publiczny zdominowany jest w naszym kraju przez dwa zasoby: państwowy i gminny. Obok nich występują zasoby samorządu powiatowego i wojewódzkiego. Ich znaczenie w całej gospodarce narodowej wynika z dwóch podstawowych przesłanek. Pierwsza to funkcja, jaką nieruchomości pełnią w procesach inwestycyjnych realizowanych przez podmioty na rynku nieruchomości. Druga związana jest z kluczową rolą nieruchomości we wszystkich procesach rozwoju społeczno-gospodarczego (ekonomicznym, społecznym, gospodarczym itd.). Procesy gospodarowania przestrzenią podporządkowane zasadom rynku zmuszają do efektywnego wykorzystania wszystkich czynników tego procesu. W momencie kształtowania się gospodarki rynkowej powstała potrzeba określenia odpowiednich zasad planowania, gospodarowania i zarządzania zasobami nieruchomości, tak aby procesy te były racjonalne i przynosiły określone korzyści. Uchwalona w 1997 roku Ustawa o gospodarce nieruchomościami (DzU 2004, nr 261, poz. 2603 ze zm.) wprowadziła jednolite zasady funkcjonowania publicznych zasobów nieruchomości w Polsce. Zasoby nieruchomości osób prywatnych nie są regulowane w sposób szczegółowy przepisami prawa krajowego. Podlegać powinny jednak, w sensie gospodarczym i społecznym, podobnym zasadom gospodarowania, jak zasoby publiczne. Niniejszy artykuł jest pierwszą częścią pracy, na którą składają się dwa artykuły publikowane w dwóch kolejnych numerach „Acta Scientiarium Polonorum. Administratio Locorum”. Cała praca ma na celu wskazanie podstawowych zadań, które powinny być realizowane w ramach procesów gospodarowania zasobami nieruchomości. Zadania te rozpatrywane są w kontekście systemowym. Zostały one usystematyzowane na podstawie koncepcji systemowego gospodarowania zasobami nieruchomości w gminie zaproponowanej przez Wiśniewskiego i in. [2006] oraz Renigier i Wiśniewskiego [2006].

Pod względem sytuacji mieszkaniowej Polska wyróżnia się negatywnie na tle krajów europejskich. Oprócz dużych rozbieżności występujących między poszczególnymi państwami, występują znaczne rozbieżności między największymi miastami. Na tle największych miast wyjątkowo trudna sytuacja mieszkaniowa występuje w Łodzi. Postawiono tezę, że poprawa sytuacji mieszkaniowej państwa dokonywała się kosztem Łodzi.

W pracy przedstawiono wyniki badań własnych w zakresie oceny stopnia formalnego zapotrzebowania na mieszkania komunalne w Olsztynie. Wielkość i strukturę tego zapotrzebowania określono w kontekście lokalnych zasad i kryteriów udzielania pomocy mieszkaniowej ze strony miasta gospodarstwom domowym posiadającym złe warunki materialne i mieszkaniowe. Przedmiot badań stanowiła populacja gospodarstw domowych, które złożyły wnioski o przydział lokalu komunalnego z zasobu mieszkaniowego miasta Olsztyna na przestrzeni lat 2001–2005. Szczegółowym analizom jakościowym poddano grupę 395 gospodarstw domowych ubiegających się o lokale komunale w 2005 roku. Metodykę badań oparto na założeniach wywiadu kwestionariuszowego obejmującego pełną liczebność badanej populacji. Wyniki przeprowadzonych analiz ilościowych ukazały sukcesywnie pogłębiającą się rozbieżność między rzeczywistym zapotrzebowaniem na mieszkania komunalne w Olsztynie a możliwościami jego pokrycia. Analizy struktury zbiorowości wnioskodawców pozwoliły ponadto na dokonanie jakościowej oceny stopnia spełnienia przyjętych kryteriów udzielania pomocy mieszkaniowej. Rezultaty przedstawionych badań empirycznych winny być wykorzystane przy określaniu polityki mieszkaniowej miasta, w tym szczególnie przy konstruowaniu programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy.

Polska rzeczywistość gospodarcza w ciągu minionych piętnastu lat powitała chyba zbyt dużą liczbę propozycji, wystąpień, odezw, deklaracji, komunikatów, tez, a wreszcie i projektów ustaw traktujących o problematyce odnowy i rewitalizacji miast. Żadna z inicjatyw nie doprowadziła do pomyślnego końca procedury legislacyjnej. Wciąż brakuje zatem jasno wyartykułowanych i ugruntowanych prawnie dróg postępowania z zagadnieniem rewitalizacji. W artykule ukazano zarówno kierunek zmian, który zaznaczył się w toku modyfikacji projektów ustaw, jak i krytyczne spojrzenie na najnowsze prawne koncepcje z tego zakresu. Dyskusja współcześnie formułowanych w Polsce postulatów legislacyjnych pozwoliła przedstawić zarys organizacji i zarządzania procesem rewitalizacji, wskazać na niedoskonałości proponowanych rozwiązań.

W ramach obszarów stref podmiejskich dokonywane są różne procesy i realizowane procedury przekształceń przestrzeni. Są to m.in. prace planistyczne, dotyczące zmiany przeznaczenia obszarów oraz podziały nieruchomości, mające na celu przystosowania nieruchomości do nowej funkcji. Analizy mają za zadanie wykazanie wpływu decyzji administracyjnych zatwierdzających projekt podziału nieruchomości na rozwój stref podmiejskich. Badania przeprowadzono na obszarze strefy podmiejskiej miasta Łomża. Objęto nimi okres od 2004 do 2006 roku i dotyczą one zarówno skali zjawiska, jak i jego oddziaływania na lokalny rynek nieruchomości. Głównym miernikiem rozwoju była zmiana wartości nowo powstałych działek. Jako hipotezę przyjęto założenie, że podziały nieruchomości wpływają na wzrost wartości nieruchomości i tym samym na rozwój obszarów w strefie.