Artykuł przedstawia problem przestrzennego zróżnicowania w rejonie bydgosko-toruńskim suszy meteorologicznej i rolniczej w uprawie buraka cukrowego i ziemniaka późnego oraz na trwałych użytkach zielonych. Analizę przeprowadzono na podstawie pomiarów dokonanych w 2011 r. na stacjach Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy oraz Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Region bydgosko-toruński charakteryzuje się niewielką sumą opadów w okresie wegetacyjnym i dużą ich zmiennością czasową oraz przestrzenną. Intensywność suszy meteorologicznej w każdym miesiącu sezonu wegetacyjnego (IV–IX) oceniono za pomocą wskaźnika względnego opadu RPI i wskaźnika standaryzowanego opadu SPI. Intensywność suszy rolniczej określano na podstawie wskaźnika suszy rolniczej CDI, stosując równania regresji liniowej między SPI i CDI. Uzyskany rozkład intensywności suszy rolniczej był w trakcie okresu wegetacyjnego weryfikowany okresowymi pomiarami wilgotności wierzchniej warstwy gleby (0–20 cm). Na obszarze objętym monitorowaniem stwierdzono znaczne zróżnicowanie suszy meteorologicznej, jednocześnie odnotowano niewielkie zróżnicowanie przestrzenne suszy rolniczej, która była determinowana wielkością zapasów wody użytecznej w glebie.

W pracy przedstawiono wyniki analizy przyczynowo-skutkowej dotyczącej wpływu czynników zewnętrznych na stan jakości wody zbiornika wstępnego Kupientyn i rzeki Cetyni. Na podstawie stężeń jakości wody dopływającej do i odpływające ze zbiornika określono jego wpływ na jakość wody w rzece. Zbiornik charakteryzuje się niskim średnim stopniem redukcji w okresie letnim (7,83% dla N-NO3 i 2,21% dla P-PO4), a także zimowym: –5,36% dla P-PO4 i –1,04% dla N-NO3.

Celem pracy jest weryfikacja dotychczasowych założeń oraz dalsze udoskonalenie algorytmu pozwalającego na wskazanie cieków i kanałów o priorytetowym znaczeniu dla funkcjonowania całego systemu melioracyjnego, na których w pierwszej kolejności należy wykonywać roboty konserwacyjne. Analizy przeprowadzono dla 24 cieków i kanałów (obiektów) zlewni Południowego Kanału Obry, a ich wyniki porównano z rzeczywistymi danymi dotyczącymi konserwacji obiektów w latach 2000–2009, uzyskanymi w Rejonowym Oddziale Wielkopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lesznie. Z przyjętych do analizy charakterystyk największy wpływ na miejsce cieku lub kanału melioracyjnego w rankingu potrzeb konserwacji mają powierzchnia zlewni oraz średnia długość, szerokość i głębokość cieku. Istotną rangę nadano ocenie aktualnego stanu technicznego urządzeń i budowli (funkcja dotychczasowych zaniedbań i braku konserwacji). Podjęto także próbę uwzględnienia w ustalaniu rankingu potrzeb konserwacji obiektów ich znaczenia jako elementu wodnego szlaku turystycznego oraz występowania w zlewni obszarów objętych programem NATURA 2000. Wynikiem przeprowadzonych analiz jest stwierdzenie różnic między hierarchią potrzeb konserwacji ustaloną na podstawie proponowanej metody a rzeczywistym zakresem robót konserwacyjnych prowadzonych w latach 2000–2009 na ciekach i kanałach. Jako główny argument można wskazać fakt, że przy niewielkiej ilości środków finansowych przeznaczanych na utrzymanie urządzeń, wykonywano w pierwszej kolejności roboty po awariach o charakterze interwencyjnym. Przeprowadzone badania i analizy wykazały, że metoda wskaźnika potrzeb konserwacji może być uzupełniającym narzędziem w podejmowaniu decyzji w zakresie efektywniejszego wydatkowania środków finansowych w warunkach ich niedoborów.

W artykule przedstawiono wyniki badań podstawowych właściwości geotechnicznych mieszaniny popiołowo-żużlowej oraz charakterystyki tarcia na kontakcie mieszaniny z dwoma rodzajami geowłóknin igłowanych o gramaturze 400 i 1200 g · m^–2. Mieszanina popiołowo-żużlowa pochodziła z osadnika Huty Arcelor Mittal Poland S.A. Badania charakterystyki wytrzymałościowej mieszaniny oraz charakterystyki tarcia na kontakcie mieszanina–geosyntetyk przeprowadzono w aparacie bezpośredniego ścinania o przekroju skrzynki 12 × 12 cm. Wyniki badań wykazały, że mieszanina popiołowo-żużlowa charakteryzuje się stosunkowo dużymi wartościami parametrów wytrzymałościowych, a wartości współczynnika tarcia na kontakcie mieszanina–geosyntetyk są nieznacznie mniejsze niż współczynnik tarcia samej mieszaniny.

W pracy przedstawiono wyniki oznaczeń właściwości wodnych gleb na obszarze podlegającym wpływom działalności eksploatacyjnej ZGE „Janina” w Libiążu. Ze względu na zbliżony skład granulometryczny wyznaczone krzywe charakterystyki wodnej badanych gleb były mało zróżnicowane Jedynie dla poziomów próchnicznych krzywe nieco odbiegały od pozostałych. Uzyskane wyniki badań laboratoryjnych wskazują również, że omawiane gleby charakteryzują się małą retencyjnością wodną i dużą przepuszczalnością. Gleby tego typu są powszechnie uznawane za podatne na procesy degradacji hydrologicznej. Wyznaczone właściwości wodne gleb pozwalają na stwierdzenie, że w kolejnych latach należy się liczyć się z nasileniem procesów degradacji hydrologicznej omawianego terenu wraz z postępującymi deformacjami geomechanicznymi powierzchni.

W pracy przedstawiono wyniki badań jakości wód rzeki Drwinki. Woda badanego cieku przepływa przez tereny o zróżnicowanym zagospodarowaniu. W górnym biegu jest to teren przemysłowy oraz miejski, następnie tereny użytkowane rolniczo z zabudową osadniczą wiejską oraz zalesione tereny Puszczy Niepołomickiej, a w końcowym biegu wiejskie tereny zabudowane. W celu określenia jakości wody w Drwince przeprowadzono badania zawartości związków azotu, fosforu, potasu, sodu, wapnia, magnezu, siarczanów, chlorków, zawiesiny, a także pH, przewodności elektrolitycznej i substancji rozpuszczonych w sześciu wybranych punktach poboru próbek wody. Wodę do analiz pobierano w odstępach miesięcznych w latach 2009 i 2010. Wyniki badań mogą być przydatne przy planowaniu zagospodarowania terenów zlewni służącemu ograniczeniu zanieczyszczeń wprowadzanych do wód Drwinki.

W pracy przeanalizowano wytyczne lokalizacji systemów rozsączania wstępnie oczyszczonych ścieków w stosunku do ujęć wody określone w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Rozporządzenie… 2002]. Wykonano obliczenia wydatku eksploatacyjnego dla studni zupełnych ze swobodnym, napiętym i ułożonym w spadku zwierciadłem wody. Obliczono również czasy przepływu zanieczyszczeń ze źródła zanieczyszczeń (przydomowej oczyszczalni ścieków) i ustalono stopień zagrożenia zbiorników wód podziemnych. Wyniki obliczeń przedstawiono w formie wykresów, z których, opierając się na posiadanych danych, takich jak wartość współczynnika filtracji czy depresja wody w studni, można odczytać wydatek studni i czas dopływu zanieczyszczeń do ujęcia.

Praca dotyczy zanieczyszczeń wód i ścieków na terenie Podhala związkami chromu pochodzącego z rzemiosła garbarskiego. Głównym ośrodkiem podhalańskiego rzemiosła garbarskiego jest miasto i gmina Nowy Targ. Na tym terenie zlokalizowanych jest kilkaset zakładów kuśnierskich. Często zanieczyszczone ścieki garbarskie z tych zakładów nie trafiają do oczyszczalni ścieków w Nowym Targu, lecz są wprowadzane bezpośrednio do kanalizacji i wód powierzchniowych, o czym świadczą badania wykazujące zanieczyszczenie związkami chromu wód zlewni górnego Dunajca późną jesienią i zimą – w okresie, kiedy to produkcja w zakładach garbarskich osiąga maksimum. W zlewni Dunajca, zarówno w cieku, jak i w Zbiorniku Czorsztyńskim dochodzi wtedy do okresowej kumulacji chromu w osadach dennych.

Badania terenowe dotyczące właściwości fizyko-wodnych wierzchniej warstwy gleby torfowo-murszowej przeprowadzono na kwaterze Biebrza 29 (torfowisko Kuwasy, środkowy basen Biebrzy). Badania polegały na systematycznych pomiarach uwilgotnienia wierzchnich warstw gleby metodą TDR i grawimetryczną, położenia zwierciadła wody gruntowej oraz wartości potencjału macierzystego. Uzyskane wyniki umożliwiły określenie empirycznych zależności pomiędzy wartościami uwilgotnienia wierzchnich warstw gleby (10, 20, 30 cm) a położeniem zwierciadła wody oraz gęstości objętościowej gleby. Określono również zależności pomiędzy wartościami potencjału macierzystego i położeniem zwierciadła wody gruntowej. Porównano także charakterystyki retencyjności wodnej (krzywe pF) dla rozpatrywanych warstw pomierzone w warunkach terenowych (pomiar uwilgotnienia i potencjału macierzystego) oraz w warunkach laboratoryjnych (blok pyłowy i komory ciśnieniowe).

Badania hydrochemiczne rzeki Szabasówki prowadzone były w 2009 r. Oznaczono 18 wybranych wskaźników fizykochemicznych wody powierzchniowej pozyskanej z dwóch punktów pomiarowo-kontrolnych w 10 terminach. Analiza wyników badań wykazała, że na górnym odcinku w miejscowości Łaziska woda była II klasy jakości ze względu na dwa wskaźniki – zawiesinę ogólną i zawartość tlenu rozpuszczonego, a w miejscowości Mniszek (punkt 2) ze względu na cztery wskaźniki. Pozostałe wskaźniki kwalifikowały wodę do I klasy jakości. Badania walorów użytkowych wody rzeki Szabasówki wykazały, że w punkcie 1 nie może być ona wykorzystana do zaopatrzenia ludności ze względu na wysokie stężenie zawiesiny ogólnej. Na całym badanym odcinku, woda nie spełnia warunków naturalnego siedliska bytowania ryb łososiowatych z powodu wysokiej temperatury i niskiej zawartości tlenu rozpuszczonego. Ryby karpiowate mają odpowiednie warunki środowiskowe do bytowania tylko w punkcie 2.

Celem pracy było porównanie różnych metod wyznaczania współczynnika erozyjności gleby do modelu USLE. Wybranymi metodami były metody: Wischmeiera, Wischmeiera i Smitha, Monchareonma, Wiliamsa i in., Renarda i in., Toriiego i in., Stonea i Hilborna oraz dwie metody NRCS. Porównanie zostało przeprowadzone dla górskiej zlewni potoku Kasińczanka, dopływu Raby w Karpatach Zachodnich. Otrzymane wyniki pokazują, że metody dają znacznie różniące się rezultaty. Średnie wartości otrzymane zastosowanymi metodami wahały się pomiędzy 0,138 i 0,354 Mg · ha–1 · Je–1.

Praca przedstawia wyniki badań wskaźników jakości wody potoku Osielczyk, na którym planowana jest budowa małego zbiornika wodnego w ramach programu małej retencji województwa małopolskiego. Oznaczenia indykatorów biologicznych (wskaźnik okrzemkowy) oraz fizykochemicznych (26) zostały wykonane w 2010 r. Wyniki wskazują, że woda potoku zalicza się do I klasy jakości i może być przeznaczona do spożycia przez ludzi, nie jest także zagrożona eutrofizacją. Ponadto po ewentualnym wybudowaniu zbiornik mógłby pełnić rolę kąpieliska.

Obowiązujące w Polsce prawo wodne wprowadza wymóg waloryzacji stanu i poprawy jakości wód. Ocenę stanu wód wykonuje się głównie na podstawie parametrów biotycznych i fizykochemicznych. Pytanie o jakość parametrów hydromorfologicznych nie pojawia się, gdy stan wód płynących jest bardzo dobry, a kiedy jest dobry i średni, ich wynik powinien być zgodny z pozostałymi waloryzacjami. Tego typu podejście nastawione jest na ocenę skutków i nie odpowiada na pytanie o przyczyny postawienia dobrej oceny danemu odcinkowi rzeki. Nie można w takiej sytuacji określić trwałości istniejącego ekosystemu ani tendencji, jakim może on podlegać w przyszłości. Ważnym elementem waloryzacji hydromorfologicznej jest określenie intensywności procesów fluwialnych w korycie rzeki oraz możliwej dynamiki ich zmian. Presje hydromorfologiczne powodują zaburzenia równowagi hydrodynamicznej objawiające się zmianami typu koryta, jego wcięciem oraz zmianą składu granulometrycznego uziarnienia dna. W artykule podjęto próbę waloryzacji procesów fluwialnych. Jej wynik może być zastosowany do dokładnej oceny aktualnej jakości i możliwych zmian w korytach rzek górskich.

Celem pracy była próba zastosowania danych pomiarowych uzyskanych za pomocą urządzenia Equi-pF do oceny zdolności retencyjnych i hydraulicznych gleby ciężkiej z wykorzystaniem zadania odwrotnego. Badanie wykonano w pracowni Fizyki Ośrodków Porowatych Centrum Wodnego SGGW w Warszawie, wykorzystując urządzenie Equi-pF. Zakresem badań objęto dwie próbki gleb ciężkich pochodzących z obiektu Lidzbark Warmiński. Do oceny zdolności retencyjnych i hydraulicznych badanych gleb na podstawie danych pomiarowych dotyczących odpływu wody z próbek glebowych w funkcji czasu wykorzystano procedurę zadania odwrotnego zawartą w modelu HYDRUS-1D. Przeprowadzone badania wykazały, że dane pomiarowe uzyskane za pomocą urządzenia Equi-pF umożliwia ocenę właściwości retencyjnych i hydraulicznych gleb za pomocą zadania odwrotnego.

W artykule przedstawiono charakterystykę opadów w maju i czerwcu 2010 r., w których to miesiącach wystąpiły w dorzeczu górnej Wisły dwie fale powodziowe. Godzinowe sumy opadów rejestrowano automatycznymi deszczomierzami korytkowymi w trzech punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie krakowskich osiedli Sidzina, Bielany i Skotniki, a także w miejscowościach Gdów i Nowe Brzesko leżących w odległości 28 i 41 km od Krakowa. W odróżnieniu od powszechnych charakterystyk opartych na wartościach sum dobowych, posłużono się metodą analizy oddzielnych deszczów. Dla celów porównawczych wykorzystano długoletnie ciągi pomiarowe ze stacji klimatologicznej UJ. Badania wykazały, że miesięczna suma opadów w maju 2010 roku zmierzona w stacji klimatologicznej UJ w Krakowie, a wynosząca 284,7 mm, była najwyższa z obserwowanych w latach 1901–2011 i stanowiła 407% normy wielolecia 1971–2000. W Krakowie-Sidzinie suma ta wyniosła 357,6 mm, w Krakowie-Bielanach – 232,0 mm, w Krakowie-Skotnikach – 219,6 mm, w Gdowie – 404,7 mm, a w Nowym Brzesku – 167,4 mm. Sumy miesięczne w czerwcu były również bardzo wysokie i wynosiły w badanych punktach pomiarowych odpowiednio: 170,1, 80,5, 119,5, 221,1 i 170,4 mm. Suma miesięczna dla czerwca zmierzona w stacji klimatologicznej UJ wyniosła 154,3 mm i stanowiła 168% normy wielolecia 1971–2000. W maju odnotowano przeciętnie 27 dni z opadem, natomiast w czerwcu 15. Intensywne opady formujące pierwszą falę powodziową wystąpiły od 15 do 20 maja, a drugą falę powodziową od 30 maja do 4 czerwca. Sześciodniowe sumy opadów dla pierwszej fali powodziowej wynosiły przykładowo 213,7 mm w Krakowie-Sidzinie i 207,4 m w Gdowie, dla drugiej fali powodziowej zaś odpowiednio 118,8 i 192,3 mm. Opady powodujące pierwszą falę powodziową w maju wystąpiły w postaci nieprzerwanego trzydobowego ciągu opadowego od godzin wieczornych 15 maja do godzin wieczornych 18 maja. Opady końca maja i początku czerwca 2010 r., będące powodem drugiej fali powodziowej, miały postać pięciu oddzielnych opadów.